OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) obsesyon ve kompülsiyonlarla karakterize bir ruhsal rahatsızlıktır. Obsesyonlar, tekrarlayıcı bir şekilde ortaya çıkan, istenilmeyen, kontrol edilmesi zor olarak deneyimlenen düşünceler, itkiler veya imgeler iken; kompülsiyonlar ise, kişinin obsesyonuna tepki olarak ortaya çıkan yinelemeli davranışlar veya zihinsel eylemlerdir (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013).
Obsesyon: Kişinin anlamsız, mantıkdışı ve yanlış olduğunu bildiği halde kendini düşünmekten alıkoyamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı düşünce, dürtü veya imajlardır. Bu düşünceler adeta kişinin zihnine hücum eder. İstenmeden gelen, inatçı bir misafir gibidir. Tüm bu düşünce, dürtü ya da imajlar kişinin sıkıntısını arttırır ve huzursuzluğa neden olur. Kişi tüm bunlardan kurtulmak ister ama elinde olmayan bir durum olduğu için bunu başaramaz.
Kompulsiyon: Obsesyonların yol açtığı yoğun sıkıntıyı ve huzursuzluğu ortadan kaldırmak için yapılan tekrarlı davranış ve zihinsel eylemlerdir.
Hastalığın ortalama başlangıç yaşı 21-30 yaşları arasındadır.
Hastaların %65’inde başlangıç 25 yaşından öncedir. Yüzde15’lik bir gurupta başlangıç yaşı 30’un üstündedir.
Erişkin popülasyonda yapılan çalışmalarda kadın-erkek oranının eşit olduğu bildirilmektedir.
Birçok araştırma OKB etiyolojisinde serotonin disregulasyonunun rolü olduğunu göstermiştir.
OKB etiyolojisinde genetik etkenlerin katkıda bulunduğuna dair kanıtlar giderek artmaktadır.
Aile çalışmalarında, OKB hastalarının 1. derece akrabalarının % 35’inin bu bozukluktan etkilendiği bulunmuştur.
Bulaşma Obsesyonu ve Temizlik Kompulsiyonu
Kişi kendisine bir şeyin bulaştığı, kirlendiği ya da başkasını kirlettiği düşüncesi ile çok yoğun şekilde meşgul olur. Bunu zihninden atamaz ve bu durumun verdiği sıkıntıdan kurtulmak için tekrarlı yıkama eylemi, temizlik kompulsiyonu gösterir.
Kuşku Obsesyonu ve Kontrol Kompulsiyonu
Kuşku obsesyonu ve kontrol kompulsiyonu sık görülen obsesyon ve kompulsiyonlardandır.
Kişinin;
ocağın altını kapatıp kapatmadığına,
pencereyi-kapıyı kilitleyip kilitlemediğine,
ütüyü fişten çekip çekmediğine,
meyve-sebzelerin tam temizlenip temizlenmediğine,
emin olamaması gibi çeşitli örnekleri olabilir.
Kişi bu huzursuzluğu ve sıkıntıları aşmak için sürekli kontrol eder, iyice emin olabilmek için her şeyi belli bir sıra ile yapar, gerçekten olup olmadığını çevresindeki kişilere sorar.
Başkasına Zarar Vereceği, Şiddet Uygulayabileceği ya da Kendisine Zarar Vereceği Yönünde Obsesyonlar
Bazen kişi elinde olmadan başkalarına rahatsızlık ya da zarar vereceği, ağzından hoş karşılanmayacak nitelikte sözler kaçıracağı, yanındaki insanlara elinde olmadan zarar vereceği şeklinde obsesyonlara sahip olabilir.
Cinsel Obsesyonlar
Kişi sapkın olduğunu düşündüğü cinsel içerikli düşünceleri tekrarlayıcı şekilde düşünür.
Yine bunları düşünmekten rahatsızlık duyar ama kafasında uzaklaştıramaz. Başka bir kişinin bu sapkın olarak düşündüğü cinsel eylemleri yapabileceğini düşünerek endişe duyar.
Dinsel Obsesyonlar
Çoğunlukla dini inançları güçlü olan kişilerin, dini inançlarının tam aksi düşünceleri yineleyici şekilde düşünmesi halidir.
Simetri/Düzen Obsesyon ve Kompulsiyonları
Kişinin tüm yaşamına simetri ihtiyacı ve düzenlilik hakimdir.
Kompulsiyonlar
Tekrarlı olarak bazen saatlerce bir şeyleri yıkamak, banyo yapmak, el yıkamak şeklinde temizlik kompulsiyonları görülür. Kişi, eşyaların, kendisinin kirli olduğu obsesyonu ile baş etmek için bu davranışı sergiler.
Emin olamama ya da güvenliği sağlama ile ilgili olarak gaz, kapı, ütü, cüzdan ve benzeri şeylerin kontrol edilmesi kontrol kompulsiyonları şeklinde ortaya çıkar. Bunlar daha çok şüphe obsesyonlarıyla ilişkilidir.
Simetri, düzen ve denge sağlamak amacı ile eşyaları bir düzen içinde tutmaya çalışma hali düzenleme kompulsiyonlarıdır.
Sayma kompulsiyonları ise otomobil plakaları, kaldırımları, tabelaları sayma gibi davranışlarla ortaya çıkan zihinsel kompulsiyonlardır.
Bir şeyleri atamama ve/veya ihtiyaç fazlasını atamama şeklinde biriktirme kompulsiyonları ortaya çıkar.
Bir takım davranışların kişinin emin olduğunu hissettiği zamana kadar belli sayıda tekrar ettirmesi durumu ise tekrarlama kompulsiyonudur.
OKB’si olan kişi çoğunlukla obsesyonlarının anlamsızlığının farkındadır.
Obsesyonlar zaman kaybettirici olabilir. Kişinin normal rutinine, mesleki işlevlerine, olağan sosyal aktivitelerine, arkadaş ve aile ilişkilerine önemli ölçüde engel oluşturup işlevselliğini bozabilir.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
What Is Obsessive-Compulsive Disorder?
Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)
Devamı