Dopamin Nedir
Dopamin, beynimizdeki sinir hücreleri arasında sinyaller taşıyan önemli bir nörotransmitterdir. Beynin ödül ve motivasyon sistemlerinde kritik bir rol oynar ve bu sistemlerin işleyişi için gereklidir. Dopaminin işlevleri arasında şunlar bulunur:
- Ödül ve Zevk: Ödül ve zevk alma duygularını tetikler. Hoşumuza giden bir şey yaptığımızda (örneğin, lezzetli bir yemek yemek, başarılı bir iş yapmak), beynimiz dopamin salgılar ve bu bizi motive eder.
- Motivasyon: Motivasyon ve hedefe yönelik davranışları yönlendirmede önemlidir. Bir hedefe ulaşmak için çalıştığımızda, dopamin bizi bu hedefe ulaşmaya teşvik eder.
- Hareket Kontrolü: Motor kontrol ve hareketlerin koordinasyonunda da görev alır. Parkinson hastalığı gibi bazı nörolojik bozukluklar, dopamin seviyelerindeki dengesizliklerden kaynaklanır.
- Öğrenme ve Hafıza: Öğrenme süreçlerinde ve bellek oluşumunda önemli bir rol oynar. Özellikle ödül ile ilişkili öğrenmede dopaminin etkisi büyüktür.
Dopaminin Çalışma Mekanizması
Dopamin, beyindeki belirli bölgelerden salgılanır ve sinir hücreleri arasındaki sinapslara yayılır. Bu süreç, belirli bir olayın ya da davranışın ödüllendirici olup olmadığını beyin tarafından değerlendirilmesini sağlar. Dopaminin etkilediği ana beyin bölgeleri şunlardır:
- Ventral Tegmental Alan (VTA): Dopamin salgısının başladığı bölgedir.
- Nucleus Accumbens: Ödül ve motivasyon ile ilgili dopamin sinyallerinin alındığı bölgedir.
- Prefrontal Korteks: Karar verme, planlama ve sosyal davranışların düzenlenmesinde dopaminin etkili olduğu bölgedir.
Dopamin ve Bağımlılık
Dopamin, aynı zamanda bağımlılık süreçlerinde de kritik bir rol oynar. Bağımlılık yaratan maddeler (örneğin, alkol, uyuşturucu) ve davranışlar (örneğin, kumar, sosyal medya kullanımı) dopamin seviyelerinde ani artışlara neden olur. Bu durum, beynin ödül sistemini aşırı derecede uyarır ve zamanla kişinin bu maddelere ya da davranışlara bağımlı hale gelmesine yol açar. Sürekli yüksek dopamin seviyeleri, kişinin daha fazla uyarıcıya ihtiyaç duymasına ve normal aktivitelerden zevk alamamasına neden olur.
Dopamin Detoksu
Dopamin detoksu, dopamin salgısını artıran alışkanlıklardan kısa bir süreliğine uzak durarak beynin doğal dengeye dönmesine yardımcı olmayı amaçlar. Bu yöntem, sürekli uyarıcıların etkisini azaltarak kişinin daha dengeli ve sağlıklı bir yaşam sürmesine katkıda bulunur.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Yule Psikoloji
Kaynaklar
- Volkow, N. D., & Morales, M. (2015). The Brain on Drugs: From Reward to Addiction. Cell, 162(4), 712-725.
- Hyman, S. E., Malenka, R. C., & Nestler, E. J. (2006). Neural mechanisms of addiction: The role of reward-related learning and memory. Annual Review of Neuroscience, 29, 565-598.
Daha Fazla Bilgi İçin Öneriler
Kitaplar
- “Beyin: Senin Hikayen” – David Eagleman
- Bu kitap, beynimizin nasıl çalıştığını anlamak için harika bir başlangıçtır.
- “Beyindeki Hayaletler” – V.S. Ramachandran
- Bu kitap, nöroloji alanında önemli keşifleri ve dopamin gibi nörotransmitterlerin beyin fonksiyonlarındaki etkilerini keşfetmek isteyenler için.
Motivasyonel Görüşme
Motivasyonel Görüşme: Değişim İçin İçsel Gücünüzü Keşfedin
Değişim, hayatın kaçınılmaz bir parçasıdır; ancak bazen bu değişimi kabul etmek ve üzerinde çalışmak zor olabilir. İster madde bağımlılığı, ister sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri olsun, Motivasyonel Görüşme bireyin kendi değişim yolculuğunda güçlü ve yetkin hissetmesine yardımcı olur.
Motivasyonel Görüşmenin Temelleri
MG, William Miller tarafından 1980’lerde, özellikle alkol ve madde kullanımı ve bağımlılığı tedavisinde etkili bir yöntem olarak geliştirilmiştir. MG, motivasyonu bir kişilik özelliği değil, bir durum olarak görür ve bireyin kendi değişimine hazır olup olmadığını önemser. Motivasyon eksikliği veya değişime direnç, müdahale edilebilecek ve dönüştürülebilecek bir durum olarak ele alınır.
Nasıl Çalışır
MG, danışanın ambivalansını (kararsızlığını) çözerek değişim için içsel motivasyonu güçlendirir. Danışmanlar, bireyin kendi değerleri ve hedefleri doğrultusunda, değişime yönelik kararlar almasına yardımcı olur. Bu süreçte, empati kurma, dirençle çalışma, öz yeterlilik inancını güçlendirme ve çelişkileri ortaya çıkarma gibi temel ilkeler devreye girer.
Uygulama Alanları
Başlangıçta madde bağımlılığı tedavisinde kullanılan MG, zamanla obezite, diyabet yönetimi, sigara bırakma ve hatta kronik ağrı gibi geniş bir yelpazede sağlık davranışlarının değiştirilmesi amacıyla da uygulanmaya başlanmıştır. Araştırmalar, MG’nin bireyleri sağlıklı davranış değişikliklerine teşvik etmede etkili olduğunu göstermektedir.
Motivasyonel Görüşme Teknikleri
MG, açık uçlu sorular sorma, aktif dinleme, danışanın değişime dair konuşmalarını teşvik etme ve onların değişim sürecine aktif katılımını sağlama gibi teknikler üzerine kuruludur. Bu yaklaşım, bireyin kendi değişim sürecinde aktif bir rol almasını ve kendine olan inancını güçlendirmesini teşvik eder.
Türkiye’deki Durum
Türkiye’de de motivasyonel görüşme, sağlık profesyonelleri tarafından giderek daha fazla kabul görmekte ve uygulanmaktadır. Çeşitli sağlık alanlarında yapılan araştırmalar ve uygulamalar, MG’nin bireylerin sağlıklı davranış değişiklikleri yapmalarına önemli ölçüde yardımcı olduğunu ortaya koymaktadır.
Motivasyonel Görüşme, bireyin kendi iç dünyasında bir keşif yolculuğudur. Bu yolculuk, bireyin kendi değişimine liderlik etmesi, kendi kararlarını alması ve hayatında olumlu değişiklikler yapması için gerekli desteği ve rehberliği sağlar. Eğer siz de hayatınızda bir değişiklik yapmayı düşünüyorsanız, motivasyonel görüşme sizin için doğru bir adım olabilir.
Motivasyonel Görüşme Nasıl Fark Yaratır?
Değişim sürecinde bireyler sık sık kararsızlık, korku ve ambivalans ile karşılaşır. MG, bu duyguları tanımak ve onlarla çalışmak için güvenli bir alan sağlar. Danışan merkezli yaklaşımıyla, bireyin kendi içsel motivasyonunu keşfetmesine ve güçlendirmesine yardımcı olur. Bu süreçte, bireylerin kendi hedeflerine ulaşma yolunda özgür ve desteklenmiş hissetmeleri sağlanır.
Değişime Hazırsanız
Eğer siz de bir alışkanlığı bırakmak, daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek veya hayatınızda olumlu değişiklikler yapmak istiyorsanız, motivasyonel görüşme bu süreçte size rehberlik edebilir. Bu yöntemle çalışmak, hedeflerinize ulaşma konusunda daha bilinçli ve motive olmanıza yardımcı olur.
Uzman Bir Danışman Bulun
Motivasyonel görüşme, eğitimli sağlık profesyonelleri tarafından uygulanır. Bu alanda uzmanlaşmış bir danışman veya terapist bulmak, değişim yolculuğunuzda size özel ve etkili bir destek sağlayacaktır. Türkiye’de bu alanda hizmet veren birçok profesyonel bulunmaktadır. İhtiyaçlarınıza en uygun desteği alabilmek için, danışmanınızın eğitim ve deneyimlerini göz önünde bulundurun.
Kendi Değişim Hikayenizi Yazın
Motivasyonel görüşme, bireyin kendi hikayesinin yazarı olabileceği bir fırsat sunar. Kendi değişim hikayenizi yazarken, bu yolculuğun size öğreteceği dersler ve kazandıracağı içgörüler sizi daha güçlü ve bilinçli bir birey yapacaktır. Hayatınızda yapmak istediğiniz değişiklikler ne olursa olsun, motivasyonel görüşme, bu değişimi gerçekleştirmek için ihtiyacınız olan içsel gücü bulmanıza yardımcı olabilir.
Sonuç
Değişim, zaman zaman zorlayıcı ve korkutucu olabilir, ancak aynı zamanda büyüme ve gelişme için de bir fırsattır. Motivasyonel görüşme, bireylerin kendi içlerindeki değişim gücünü keşfetmelerine ve kullanmalarına yardımcı olur. Kendi potansiyelinizin farkına varmak ve hayatınızı istediğiniz yönde şekillendirmek için motivasyonel görüşmeyi deneyimleyin. Değişim yolculuğunuzda size başarılar dileriz.
Yule Psikoloji Enstitüsü
yulepsikoloji@gmail.com
Devamı
Methamphetamine and Its Effects on the Brain
Methamphetamine
Methamphetamine is a stimulant substance that affects the central nervous system by causing the release of dopamine, norepinephrine, and serotonin at nerve endings and preventing their reuptake, leading to an increase in their effects.
Methamphetamine can easily cross the blood-brain barrier and rapidly penetrate the brain.
It disrupts the brain’s chemistry, leading to severe depression and causing persistent anhedonia (loss of pleasure) in individuals who are addicted.
At high doses, methamphetamine induces euphoria (a feeling of well-being) by increasing alertness, motivation, and short-term brain activity. It postpones the states of sleeplessness and fatigue to create a state of euphoria. Individuals who have not slept for a long time may suddenly fall asleep at an unexpected moment.
In cases of short-term use, methamphetamine enhances an individual’s attention and self-confidence, facilitates memory functions and learning, and increases sexual desire.
Due to its enhancement of physical performance, methamphetamine can be misused as a doping agent in sports competitions.
The use of methamphetamine may increase an individual’s propensity for violence.
It may lead to reduced appetite and increased basal metabolism, resulting in weight loss for the individual.
Users may exhibit various psychotic features including paranoia, tactile and auditory hallucinations, mood swings, obsessions, and delusions.
Long-term use of methamphetamine can lead to damage to dopamine cells in the brain and a decrease in dopamine levels, resulting in serious movement disorders similar to Parkinson’s Disease.
Parkinson’s Disease: A group of cells in the substantia nigra, known as the black substance, produces a chemical substance called “dopamine.” Dopamine enables the initiation of movements and ensures their smooth and coordinated execution. In Parkinson’s disease, a decrease in the cells in the black substance leads to a deficiency of dopamine, resulting in the manifestation of the disease’s symptoms. Alongside the symptoms related to movement, patients may experience various other complaints. These may include fatigue, decreased cognitive functions, depression, anxiety, behavioral disorders, visual impairments, weight loss, sleep abnormalities, and pain.
What Are the Damages to the Brain
Long-term methamphetamine use causes both functional and structural damage to the brain.
During the addiction process, the user’s brain becomes accustomed to the substance. Therefore, the return of altered biochemical activity to normal after discontinuing drug use may take time. However, because meth damages brain cells, the extent of reversibility depends on the extent of the damage. If damage occurs in an area where other brain cells can compensate, the individual’s symptoms may improve. In areas with more specialized and fewer cells, repair might be possible but challenging.
Long-term Methamphetamine Use Harms the Brain in Three Ways:
- Inducing Acute Neurotransmitter Changes: Prolonged meth use directly alters the brain’s cellular transporters and receptors, which play a role in regulating mood. This can lead to chronic impairments and symptoms such as irritability, apathy, anger, depression, insomnia, and anxiety.
- Brain Cell Death: Heavy methamphetamine use is known to cause cell death in regions associated with self-control, including the frontal lobes, caudate nucleus, and hippocampus. Damage in these areas can manifest in various psychiatric symptoms. Cell death in these regions is irreversible and can lead to long-lasting alterations.
- Rewiring the Brain’s Reward System: Methamphetamine addiction also damages the brain’s reward center, with changes often being permanent in regions such as the ventral tegmental area (VTA), nucleus accumbens, and frontal lobes. Alterations in the reward center are responsible for the individual’s cravings when quitting the substance.
In conclusion, prolonged methamphetamine use inflicts significant harm on the brain, affecting neurotransmitter balance, causing cell death in crucial regions, and disrupting the brain’s reward system. The extent of recovery and rehabilitation depends on the severity of the damage and the brain’s capacity for compensation and repair.
The Likelihood of Reversing Brain Damage
In a study conducted by Temple University’s Department of Psychology and the Substance Abuse Research Center:
Users who abstained from methamphetamine for 6 months scored lower in motor skills, verbal abilities, and psychological tasks compared to a group that had never used the substance. However, after 12-17 months, their scores in motor and verbal skills became comparable to those who had never used. Yet, they continued to experience difficulties in performing psychological tasks, exhibiting a higher likelihood of depression, apathy, and aggression.
What to Expect After Quitting Methamphetamine Use
The possibility of restoring normal brain functions varies from individual to individual. Determining factors include the duration and frequency of substance use. Within 6-12 months after discontinuation, the following improvements in functions and/or symptoms can be anticipated:
Reduced nightmares, Improvement in depression and anxiety, Enhanced focus and attention, Normalization of brain receptors and transporters, Decreased tension and emotional anger, Restoration of neurotransmitter activity in brain regions governing personality, Stabilization of mood fluctuations.
However, one aspect that may not easily recover is an individual’s experience of drug cravings, which can persist even after years of abstinence. This particular issue often arises from damage to the brain’s reward system due to:
Diminished levels of dopamine and serotonin transporters
The depletion of dopamine and serotonin due to methamphetamine use can lead to a series of extreme mood swings, ranging from initial euphoria to subsequent periods of severe depression, apathy, and hopelessness.
Effects of Methamphetamine
Research indicates that damage to the dopamine transporter system can be significantly repaired over time with substantial abstinence. However, neural loss within the CNS cannot be fully reversed. The CNS can recover some partial functions lost to a significant degree due to a mechanism known as neural plasticity. (The ability of neurons and other structures in the brain to change and expand their functions due to severe injuries, because significant environmental cues force the remaining neurons in the brain to take on other functions). Nevertheless, this function is limited, and there is considerable individual variability in the recovery process. Individuals chronically using methamphetamine can experience a range of lasting neurological and cognitive effects.
Long-Term Cognitive Effects Associated with Methamphetamine Use
The list of cognitive and emotional effects resulting from chronic methamphetamine use continues to expand based on research. The following cognitive domains indicate significant impairment as a result of chronic methamphetamine use:
Attention
Damage to neurons in the frontal and prefrontal cortex results in chronic issues related to sustained attention, shifting focus, and concentration, often persisting even after substantial abstinence.
Judgment and Problem Solving
The damage resulting from methamphetamine use affects the individual’s ability to suppress impulses, leading to weak judgment and problem-solving abilities. The extent of this functional impairment will vary from person to person. Some individuals might be more impulsive and require initial assistance in controlling their behaviors, while others might exhibit deeper deficiencies.
Memory
Research studies have shown significant reduction in the ability to encode and recall information both in animals and humans after chronic methamphetamine use.
Motor Difficulties
Damage in a series of neurons in the brain’s white matter pathways is associated with changes in motor functions, including reaction time, coordination in fine and complex skills, and even basic functions such as walking.
Emotional Control
An individual’s ability to regulate and control their emotional states and/or genuine emotional experiences.
Individuals chronically using methamphetamine might experience emotional imbalances that can lead to mood swings, chronic depression, persistent apathy, loss of motivation, aggression issues, hostility, irritability, and even self-harm and/or suicidal behaviors.
This reflects both neurotransmitter depletion and structural damage resulting from chronic methamphetamine use.
Clinical Psychologist Tuğçe Turanlar
Effects of Methamphetamine on the Brain
FOR THOSE IN NEED OF MORE DETAILED ACADEMIC INFORMATION ABOUT METHAMPHETAMINE
Pharmacology of Methamphetamine
The net result of methamphetamine is the excessive stimulation of monoaminergic pathways in the central and peripheral nervous systems, which can lead to severe dysfunction and even neuronal degeneration in many brain regions, including the striatum, prefrontal cortex, and hippocampus.
Peripheral release of monoamine neurotransmitters leads to acute effects such as euphoria, increased mental sharpness, positive mood, social and sexual disinhibition, as well as systemic sympathomimetic effects.
The effects of methamphetamine on the dopaminergic, noradrenergic, serotonergic, and opioidergic neurotransmitter systems result in behavioral and cognitive changes shortly after use.
Pharmacokinetic Properties of Methamphetamine
Inhaling methamphetamine as smoke or injecting it intravenously leads to almost instantaneous onset of a euphoric feeling that lasts for several minutes.
After intranasal and oral administration, reaching the peak euphoric state takes approximately 5 and 20 minutes, respectively, and the effect has been reported to last between 8 to 12 hours.
The substance is largely metabolized in the liver and then excreted by the kidneys.
EFFECTS OF METHAMPHETAMINE
Repeated monoamine release in the central nervous system (CNS) is responsible for various neurological and psychiatric issues observed in methamphetamine users.
Excessive dopaminergic function leads to psychotic symptoms, while disruptions in glutamatergic, GABAergic, cholinergic, and opioidergic transmission result in other symptoms such as aggression, depression, motor disorders, and sleep disturbances.
Short-term effects of methamphetamine include euphoria, alertness, wakefulness, increased confidence, hyperactivity, and loss of appetite.
Dopamine release is responsible for the euphoric effects of methamphetamine, but prolonged use of the drug induces molecular changes in the dopamine system and contributes to terminal nerve damage in the brain. This leads to impaired motor skills, rapid cognitive decline, increased anxiety, psychotic disorders, violent behavior, hallucinations, delusions, and depression.
At higher doses, methamphetamine induces aggression, restlessness, repetitive behaviors, agitation, confusion, anxiety, irritability, dysphoria, violent behavior, psychomotor disturbances, stereotypes, auditory hallucinations, panic, and paranoia.
In the late stages of high-dose methamphetamine use, euphoria is replaced by negative symptoms such as anxiety and feelings of emptiness, along with many of the previously described symptoms.
Withdrawal from Methamphetamine
The withdrawal period from methamphetamine is subjectively uncomfortable but not life-threatening.
The intensity and duration of withdrawal syndrome vary. Common symptoms include depression, fatigue, hypersomnia, increased appetite, irritability, anxiety, aggression, and intense cravings for methamphetamine.
Depressive symptoms are the most prominent feature of methamphetamine withdrawal and can persist even after a 2-week abstinence period.
During this time, depression and anxiety can lead to suicidal thoughts. Aversion to the drug can last at least 5 weeks, with users being particularly vulnerable to relapse between days 7 to 14 of abstinence.
Methamphetamine Psychosis
Psychosis that occurs during single-use or withdrawal is usually temporary, but chronic methamphetamine use increases susceptibility to psychotic disorders.
An observational study in Thailand showed that a quarter of patients with methamphetamine psychosis were diagnosed with schizophrenia within 5 years of their initial hospitalization.
Depression, suicidal behavior, violence, psychosis, poor physical health, and extreme weight loss are highlighted problems in methamphetamine users.
Depressive symptoms and suicidal thoughts can occur during active drug use, withdrawal, and even abstinence periods.
Mood shifts and impulsive behavior are components of methamphetamine-related psychiatric syndromes; their most serious consequence is an increased tendency toward suicide.
High-risk methamphetamine users have been reported to exhibit elevated levels of accidents and suicide compared to the normal population.
Pharmacotherapy for Methamphetamine Use Disorder
There is no approved medication to treat methamphetamine use disorder, and pharmacotherapy is recommended as an adjunct to psychosocial interventions rather than a primary component of treatment. Investigated medications for methamphetamine use disorder include acetylcysteine, antidepressants, antiepileptic drugs, atypical antipsychotics, calcium antagonists, muscle relaxants, opioid antagonists, psychostimulants, and varenicline. Methamphetamine-associated psychosis, depressive syndromes, anxiety, and sleep disorders, as well as persistent or co-occurring syndromes related to methamphetamine, are generally treated symptomatically.
Medication administration should be done with caution, considering the possibility of concurrent substance use. If the patient requires treatment for evident agitation, aggression, or psychotic symptoms, benzodiazepines should be the preferred initial agents.
If benzodiazepines are insufficient to calm the patient, especially if they have delusions or hallucinations, the addition of an antipsychotic medication could be considered. Patients with methamphetamine use disorder should be recommended for qualified withdrawal treatment for a minimum of three weeks, and acute treatment should be combined with other psychotherapeutic methods such as behavioral therapy or contingency-based therapy (reward-focused therapy) as soon as possible.
SOURCE
Metamfetamin ve Beyin Üzerindeki Etkileri
Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2018;31:1-10 Editoryal / Editorial DOI: 10.5350/DAJPN20183101001 makalesinden alıntılanmıştır.
DevamıAşk Bağımlılığı
AŞK BAĞIMLILIĞI
Aşk bağımlığı olan kişiler, duygusal çaresizliğin kaotik dünyasında nefes alırlar. Yalnız kalmaktan veya reddedilmekten korktukları için sürekli kendilerini bütün hissettirecek o özel kişiyi ararlar. İronik olan ise, aşk bağımlıları çoğu zaman bu deneyimi gerçekleştirmek için sayısız fırsata sahip olurlar. Ancak, sağlıklı ilişkilerin huzurundan çok, yoğun “aşık olma” deneyimine çok daha güçlü bir şekilde kapılırlar. Neredeyse tüm yaşam seçimlerini bu arzuya dayandırırlar ve bu mükemmel kişiyi ararlar. Kıyafet seçimlerinden yaptıkları spora, katıldıkların etkinliklerden sahip oldukları hobilere kadar her şey bu mükemmel insanı bulmak içindir.
“Bize acı veren duygulardan korunmak için bağımlılık geliştirebilir ve onun zararlarını görmezden gelip yolumuza devam edebiliriz. Ta ki bağımlılığımız kontrol edilemez bir hâl alana kadar.”
Aşk bağımlıları, birine bağımlı olmadıklarında öz bakımlarını yerine getirebilirken, ilişkiye başladıklarında bu durumun tam tersi yaşanır. Bağımlı oldukları kişiye daha çok zaman ve emek harcayarak kendilerinden daha fazla değer verirler. Sevdiklerine saplantılı bir şekilde odaklanırlar.
“Aşk bağımlıları, ilk bakım verenleri tarafından terk edilme geçmişi olan, onaylanma, sevgi ve ebeveynle bağ kurma gibi en değerli ihtiyaçlarının karşılanmadığı çocuklar olarak kabul edilebilir. Bu durum yetişkin yaşamında benlik saygısını önemli ölçüde etkiler. “
Diğer bağımlılıklarda da olduğu gibi, aşk bağımlılığından kurtulmak da bir kendini keşfetme sürecidir. Belirli adımlar atmayı gerektirir: “İnkârı kırmak, bağımlılığı ve onun zararlı sonuçlarını kabul etmek ve bağımlılık döngüsünün tekrar etmesini engellemek için müdahale etmek.”
Bir terapistle çalışmak, yaşama olumsuz etkileri olan duyguları açığa çıkarma konusunda yardımcı olabilir.
Uzun süreli bir ilişki arayan bireyler için, “ilk aşkın heyecanı” samimi bir ilişkiyi sürdürmek için gerekli bağı sağlayan katalizördür. Bununla birlikte, aşk bağımlıları “ilk romantizmin heyecanına” bağımlıdır ve bu nedenle ilişkileri asla bu ilk yüksek duygunun ötesine geçemez. İlişki içinde aşırı heyecan kaybolduğu için; kopuk, mutsuz, huzursuz ve sinirli hissederler. İlişkileri olmadığında ise kendilerini çaresiz, değersiz ve yalnız görürler; ta ki yeni bir potansiyel partner bulana ve bir kez daha “aşık olmanın” zirvesini hissedene kadar.
“Aşk bağımlılığı, bağımlı kişilik bozukluğu veya borderline kişilik bozukluğundan ayırt edilmelidir. Bu bozukluklarda görülen işlevi olmayan davranış örüntüsü romantik aşkla sınırlı değildir.”
Aşk bağımlılığının tanı ölçütleri konusunda bir fikir birliği olmadığı gibi, ne tür bir bozukluk olduğu konusunda da bir fikir birliği yoktur. Bazı uzmanlar için patolojik aşk, dürtüsellik ve yenilik arayışı ile karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Bazıları içinse obsesif-kompulsif spektruma aittir. Obsesyonları olan insanlar gibi, aşk bağımlılığı olanlar da tekrarlayan ve araya giren düşünceler (Intrusive düşünceler) yaşayabilirler. Ancak bu saplantıları düzen veya temizlik kaygıları yerine sevdikleri kişiyle ilgilidir.
Patolojik aşka bağımlılık diyorsak bu davranışsal bir bağımlılık olmalı. Davranışsal bağımlılıklar (kumar bağımlılığı gibi) psikoaktif bir madde tüketimini gerektirmez, ancak madde bağımlılıklarıyla benzer özellikleri taşır. Örneğin, madde kullanımının ilk aşamalarında olan bir kişi gibi aşk bağımlısı da başta yoğun haz ve tatmin duygusu hissedebilir.
Aşık olmak, herkes için güzel bir duygudur. Birini sevmek ve biri tarafından sevilmek birçok insanın sahip olmak istediği bir şeydir. Aşk ancak sağlıksız bir şekilde gerçekleştiğinde, insanların kendilerine ve sevdiklerine zarar verecek davranışlar sergiletmesine neden olabilir. Aşk bağımlılarının partnerlerine olan takıntıları ve onları kontrol etme ihtiyacı istemsiz davranış ve dürtüleri ortaya çıkarabilir. Ancak uygun bir tedavi yöntemi ile sorunları nasıl çözeceklerini öğrenip sağlıklı ilişkiler yaşayabilirler.
“If you love and get hurt, love more.
If you love more and hurt more, love even more.
If you love even more and get hurt even more, love some more until it hurts no more…”
Shakespeare
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
“Aşk Bağımlılığı”
Kaynaklar
Devamı
Esrar (Cannabis) Kullanımının Olumsuz Etkileri
Esrar Kullanımının Psikolojik Etkileri ve Yoksunluk Belirtileri
Psikolojik Etkileri
Bilinçlilik halinin farklılaşması, ışığa ve müziğe aşırı hassasiyet
Neşeli olma hali, karşı konulamaz konuşma ve gülme isteği (Good trip durumunda)
Gevşeme, sakinleşme, hafifleme hissi (Good trip durumunda)
Zaman algısının bozulması, reaksiyon süresinin azalması
Dikkat ve konsantrasyon sorunları
Kaygı, panik, huzursuzluk, aklını yitirme düşünceleri (Bad trip durumunda)
Yoksunluk Belirtileri
Uyku problemleri (Sürekli uykulu olma hali, uyku düzeninin bozulması)
Gevşeyememe
Sinirlilik
Öfke Kontrol Problemleri
Demotivasyon Sendromu (Tembellik)
Hafıza bozuklukları
Odaklanma problemleri
Şüphecilik (Paranoya)
Sonunu düşünmeden hareket etme eğilimi
Bu belirtilerin hepsi bir arada görülmeyebilir. Yoksunluk belirtilerinin esrar kullanımını bıraktıktan sonraki 6 hafta içinde görülmesi beklenir, bu süre kişiden kişiye farklılık gösterebilir.
Cannabis (esrar) kullanımı ölüme neden olur mu
Cannabis’in (esrarın) temel psikoaktif maddesi THC’nin öldürücü doza ulaşması için toplam 680 kg bitkinin yaklaşık 15 dk içinde tüketilmesi gerekir. Bu da pek mümkün değildir.
Ancak Cannabis (esrar) kullanımına bağlı gelişen psikoz vakaları intihara neden olabilmektedir.
Uzun süreli esrar kullanımı depresyon ve psikoz için risk oluşturmaktadır.
Kannabinoid içeren ürünler yüksek dozlarda kullanıldığında şiddetli anksiyete ve paranoid düşünceler ortaya çıkmaktadır.
Dünyanın en itibarlı bilim dergisi Lancet’te yayınlanan bir araştırmada esrar içen bireylerde şizofreni riskinin %40’lara çıkabileceği bildirildi.
Amerika’da yapılan başka bir araştırmada ise esrarın şizofreni riskini en az 7 kat artırdığı bulundu.
Cannabis kullanımı ile ilgili yanlış inanışlar
Yanlış
Bitki olduğu için zararlı değildir
Bağımlılık yapmaz
Etkisi sadece birkaç saat sürer
Stresi azaltır
Sigara ve alkolden daha az zararlıdır
Günümüzde esrar eskiden olduğundan daha güvenlidir
Doğru
Birçok bitki insan için zehirlidir
Psikolojik bağımlılık yapar. Ayrıca kullanımın dozu ve sıklığına bağlı olarak fiziksel bağımlılık potansiyeli vardır
Vücutta yağ hücrelerinde depolandığı için etkisi günlerce, haftalarca sürebilir
“Sigara olarak içildiğinde kanda birkaç dakikada etkisi en üst düzeye çıkar ve saatler içinde hızla düşer. Vücuttan idrarla atılır, atılması da günler sürer.”
Diğer uyuşturucularda olduğu gibi sadece problemlerle yüzleşmeyi geciktirir ve depresyona da neden olabilir
412 adet kimyasal madde içermektedir. Sigara şeklinde içildiği zaman sigaradan 5 kat daha zararlıdır
Zirai gelişmeler esrarın potansını arttırmış ve başka tehlikeli bileşikler eklemiştir
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Devamı
Metamfetamin ve Beyin Üzerindeki Etkileri
Metamfetamin
Metamfetamin, santral sistemde sinir uçlarında dopamin, noradrenalin ve serotonin salınmasına ve bu maddelerin sinir uçlarına geri alınmasını engelleyip etkilerinin artmasına sebep olan uyarıcı bir maddedir.
Metamfetamin kan-beyin bariyerini kolayca geçerek beyine hızla nüfuz edebilmektedir.
Beynin kimyasını bozup ağır depresyona ve bağımlılarda kalıcı anhedoniye (haz yitimi) neden olmaktadır.
Uyanıklık, motivasyon ve kısa dönem beyin aktivitesini artıran metamfetamin yüksek dozda öforiye (kendini iyi hissetme hali) neden olmaktadır. Uykusuzluk ve yorgunluğu erteleyerek öfori durumu oluşturmaktadır. Uzun süre uyumayan birey beklenmedik bir zamanda birdenbire uyuya kalabilmektedir.
Metamfetamin kısa süreli kullanım durumunda, bireyin dikkatini ve kendine güvenini artırır, bellek fonksiyonlarını ve öğrenmeyi kolaylaştırır, cinsel istekte artışa yol açar.
Fiziksel performansı artırması nedeniyle de yarışmalarda doping yapmak için kötüye kullanılabilmektedir.
Metamfetamin kullanımı kişinin şiddete eğilimini artırabilir.
İştahı azaltıp, bazal metabolizmayı artırarak kişinin kilo vermesine neden olabilir.
Kullanıcılar bir takım psikotik özellikler, paranoya, tensel ve işitsel halüsinasyonlar, duygu durum dengesizlikleri, saplantılar, kuruntular sergileyebilirler.
Uzun süre metamfetamin kullanan kişilerin beyinlerindeki dopamin hücrelerinin zarar görmesi ve seviyesinin azalması sebebiyle Parkinson Hastalığındaki gibi ciddi hareket bozuklukları oluşabilir.
Parkinson Hastalığı: (Substansiya nigra) Siyah çekirdekteki hücre grubu “dopamin” denilen bir kimyasal maddeyi üretir. Dopamin, hareketlerimizin başlatılmasını, akıcı ve ahenkli olmasını sağlar. Parkinson hastalığında siyah çekirdekteki hücrelerin azalması sonucunda dopamin eksikliği olmakta ve bu nedenle hastalığın belirtileri ortaya çıkmaktadır. Hastaların hareketleriyle ilişkili olan bu bulguların yanında birçok farklı şikayeti de olabilir. Yorgunluk, bilişsel fonksiyonlarda azalma, depresyon, anksiyete, davranış bozuklukları, görme ile ilgili bozulmalar, kilo kaybı, uyku anormallikleri ve ağrı gibi.
Beyin Üzerindeki Zararları Nelerdir
Uzun süreli metamfetamin kullanımı beyne hem işlevsel hem de yapısal olarak zarar vermektedir.
Bağımlılık sürecinde kullanıcının beyni maddeye alışmaktadır. Bu sebeple değişen biyokimyasal aktivitenin, madde kullanımı bırakıldıktan sonra normale dönmesi zaman alabilmektedir. Ancak meth beyin hücrelerine zarar verdiği için hasarın tersine çevrilebilmesi tamamen zarar gören yere bağlıdır. Diğer beyin hücrelerinin telafi edebileceği bir bölgede zarar meydana gelirse, kişinin semptomları iyileşebilmektedir. Hücrelerin daha özel ve az olduğu yerlerde ise onarım imkansız olmasa bile oldukça zor olabilmektedir.
Uzun Süreli Metamfetamin Kullanımı Beyne 3 Şekilde Zarar Vermektedir
Akut nörotransmiter değişikliklerine neden olması: Uzun süreli meth kullanımı, beynin hücresel taşıyıcılarını ve reseptörlerini doğrudan değiştirmektedir. Bu taşıyıcılar ve reseptörler ruh halini düzenlemede rol oynar. Bu sebeple kronik bozulma, sinirlilik, ilgisizlik, öfke, depresyon, uykusuzluk ve anksiyete semptomlarına yol açabilmektedir.
Beyin hücresi ölümü: Ağır meth kullanımının beynin frontal lob, kaudat nükleus ve hippokampus dahil olmak üzere kendi kendini kontrol etmekle ilişkili bölümlerinde hücre ölümüne neden olduğu bilinmektedir. Bu alandaki hasar çeşitli psikiyatrik semptomlarla kendini gösterebilmektedir. Bu bölgelerdeki hücre ölümleri telafi edilemez. Bu bölgelere verilen hasarlar uzun süreli değişikliklere yol açabilmektedir.
Beyin ödül sistemini yeniden oluşturması: Metamfetamin bağımlılığı beynin ödül merkezine de zarar vermektedir ve beynin bu bölgelerindeki değişiklikler genelde kalıcıdır. (ventral tegmental alan (VTA), nükleus akumbens, frontal lob). Ödül merkezindeki değişiklikler, kişinin bıraktığı zamanki madde arzusundan da sorumlu olmaktadır.
Beyin Üzerinde Oluşan Hasarın Tersine Çevrilme Olasılığı Nedir
Temple Üniversitesi Psikoloji Bölümü ve Madde Bağımlılığı Araştırma Merkezi tarafından yürütülen bir çalışmada;
Metamfetaminden 6 ay yoksun kalan kullanıcılar; motor, sözel beceriler ve psikolojik görevler konusunda hiç kullanmamış bir gruba kıyasla daha düşük puan aldılar. Bununla birlikte 12-17 ay sonra motor ve sözel becerileri hiç kullanmayanların puanlarıyla eşitlendi. Ancak psikolojik görevleri yerine getirme konusunda sorun yaşamaya devam ettiler; depresyon, ilgisizlik ve saldırganlık sergileme olasılıkları daha yüksek bulundu.
Metamfetamin Kullanmayı Bıraktıktan Sonra Ne Beklenmeli
Normal beyin fonksiyonlarının eski haline gelebilme durumu kişiden kişiye değişmektedir. Bu durumdaki belirleyici etkenler; madde kullanım süresi ve sıklığıdır. Madde kullanımı bıraktıktan sonra 6-12 ay içinde aşağıdaki işlevlerde ve/veya semptomlarda iyileşme beklenebilir;
Daha az kabus, Depresyon ve anksiyetede iyileşme, Odaklanma ve dikkatte gelişme, Beyin reseptörlerinin ve taşıyıcılarının normalleşmesi, Gerginlik ve duygusal öfkede azalma, Beynin kişiliği düzenleyen bölümlerinde nörotransmitter aktivitesinin restorasyonu, Ruh hali değişimlerinin stabilizasyonu.
Kolayca iyileşemeyebilecek tek şey, bir kişinin yaşayabileceği ve yıllarca yoksun bırakıldıktan sonra bile devam edebilen uyuşturucu arzusudur. Bu özel sorun genellikle beynin ödül sistemine verilen hasardan kaynaklanır
Dopamin ve serotonin taşıyıcılarının seviyelerinde azalma
Metamfetamin kullanımı sebebiyle dopamin ve serotonin tükenmesi; başlangıçtaki aşırı coşku ve ardından aşırı depresyon, ilgisizlik ve umutsuzluk dönemleri gibi bir dizi aşırı duygudurum değişikliklerine neden olabilmektedir.
https://www.youtube.com/watch?v=T-duk-PiIXo
Metamfetamin Etkileri
Araştırmalar, dopamin taşıyıcı sistemdeki hasarın zamanla önemli ölçüde yoksunluk ile onarılabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, CNS’deki nöron kaybı tam olarak düzeltilemez. CNS, nöral plastisite olarak bilinen bir mekanizma nedeniyle önemli ölçüde kaybolan bazı kısmi işlevleri kurtarabilir. (Beyindeki nöronların ve diğer yapıların aşırı yaralanmalar nedeniyle işlevlerini değiştirme ve genişletme yeteneği, çünkü önemli çevresel uyarılar beyindeki kalan nöronları başka işlevleri üstlenmeye zorlar). Bununla birlikte, bu işlev sınırlıdır ve kurtarma sürecinde ortaya çıkan oldukça fazla bireysel değişkenlik vardır. Metamfetamini kronik olarak kullanan kişiler, bir dizi kalıcı nörolojik ve bilişsel etkiye maruz kalabilir.
Metamfetamin Kullanımıyla İlişkili Uzun Vadeli Bilişsel Etkiler
Kronik meth kullanımı sonucu ortaya çıkan bilişsel ve duygusal etkilerin listesi, araştırmalara dayalı olarak genişlemeye devam ediyor. Aşağıdaki bilişsel alanlar kronik metamfetamin kullanımının sonucunda önemli ölçüde etkilendiğini göstermektedir:
Dikkat
Frontal ve Prefrontal korteksdeki nöronlarda meydana gelen hasarın bir sonucu olarak; uzun süreli odaklanma, odak değiştirme ve konsantre olabilme ile ilgili kronik sorunlar, genellikle önemli bir yoksunluktan sonra bile kalır.
Yargı ve problem çözme
Meth kullanımının bir sonucu olarak ortaya çıkan hasar, bireyin dürtüleri bastırma yeteneğini etkiler ve bu durum zayıf muhakeme ve problem çözmeye yol açabilir. Bu işlev bozukluğunun boyutu kişiden kişiye değişecektir. Bazı bireyler daha çok dürtüsel olabilir ve davranışlarını kontrol etmek için başlangıçta biraz yardıma ihtiyaç duyabilirken, diğerlerinin daha derin eksiklikleri olabilir.
Hafıza
Araştırma çalışmaları, kronik metamfetamin kullanımının ardından hem hayvanlarda hem de insanlarda bilgiyi kodlama ve hatırlama yeteneğinin önemli ölçüde azaldığını göstermiştir.
Hareket sorunları
Beyindeki beyaz madde yollarındaki bir dizi nöronda meydana gelen hasar, reaksiyon süresi, çok ince ve karmaşık becerilerde koordinasyon ve yürüme gibi çok temel işlevler dahil olmak üzere motor işlevlerdeki değişikliklerle de ilişkilidir.
Duygusal kontrol
Bir kişinin duygusal durumları ve / veya gerçek duygu deneyimleri kendi kendini düzenleme ve kontrol etme becerisidir.
Kronik olarak metamfetamini kullanan bireyler, ruh hali değişiklikleri, kronik depresyon, kronik ilgisizlik, motivasyon kaybı, saldırganlık sorunları, düşmanlık, sinirlilik ve hatta kendine zarar verme ve/veya intihar davranışlarına neden olabilecek duygusal dengesizlikler yaşayabilirler.
Bu, hem nörotransmitterlerin tükendiğini hem de kronik metamfetamin kullanımının bir sonucu olarak ortaya çıkan yapısal hasarın olduğunu yansıtır.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Metamfetamin ve Beyin Üzerindeki Etkileri
METAMFETAMİN HAKKINDAKİ DAHA DETAYLI AKADEMİK BİLGİYE İHTİYAÇ DUYANLAR İÇİN
Metamfetaminin Farmakolojisi
Metamfetaminin net sonucu, santral ve periferik sinir sistemindeki monoaminerjik yolakların aşırı uyarılmasıdır, bu da striatum, prefrontal korteks ve hipokampus dahil olmak üzere birçok beyin bölgesinde ciddi disfonksiyona ve hatta nöronal dejenerasyona yol açabilmektedir.
Monoamin nörotransmiterlerin periferal salınımı, öfori, artmış zihinsel keskinlik, pozitif ruh hali, sosyal ve cinsel disinhibisyonun yanı sıra sistemik sempatomimetik etkiler de dahil olmak üzere akut etkilere neden olur.
Dopaminerjik, noradrenerjik, Serotonerjik ve opioiderjik nörotransmitter sistemler üzerindeki metamfetamin etkileri, kullanımından hemen sonra davranışsal ve bilişsel değişikliklere yol açar.
Metamfetaminin Farmakokinetik Özellikleri
Metamfetaminin sigara olarak içilmesi ve damar içi enjeksiyonu birkaç dakika sürecek öfori hissinin neredeyse anında başlamasına yol açar.
İntranazal ve oral uygulamadan sonra, pik öforik duruma ulaşmak sırasıyla yaklaşık 5 ve 20 dakika sürer ve etkinin 8 ila 12 saat sürdüğü bildirilmiştir.
Madde büyük ölçüde karaciğerde metabolize edilir ve daha sonra böbrekler tarafından atılır.
Metamfetaminin Etkileri
MSS’de tekrarlanan monoamin salınımı, metamfetamin kullananlarda görülen çeşitli nörolojik ve psikiyatrik sorunlardan sorumludur.
Aşırı dopaminerjik işlev, psikotik semptomlara yol açarken, glutamaterjik, GABAerjik, kolinerjik ve opioiderjik iletimdeki bozulma, saldırganlık, depresyon, motor bozukluklar ve uyku bozukluğu gibi diğer semptomlara yol açar .
Metamfetaminin kısa süreli etkileri öfori, atiklik, uyanıklık, artan güven, hiperaktivite ve iştahsızlığı kapsar.
Dopamin salınımı, metamfetaminin öforik etkilerinden sorumludur, ancak metamfetaminin uzun süreli kullanımı, dopamin sisteminde moleküler değişikliklere neden olmakta ve beyindeki sinir ucu terminal hasarına katkıda bulunmaktadır. Bu durum motor becerilerin bozulmasına, hızlı bilişsel gerileme, artan kaygı, psikotik bozukluklar, şiddet davranışları, halüsinasyon, sanrı ve depresyona yol açmaktadır.
Daha yüksek dozda metamfetamin saldırganlık, huzursuzluk, tekrarlı davranışlar, ajitasyon, konfüzyon, kaygı, sinirlilik, disfori, şiddet davranışları, psikomotor bozukluklar, stereotipi, işitsel halüsinasyonlar, panik ve paranoyaya neden olmaktadır.
Metamfetaminin yüksek doz kullanımının son aşamasında, öfori negatif semptomlarla (örneğin, anksiyete, boşluk hisleri) ve yukarıda tanımlanan semptomların çoğuyla yer değiştirmektedir.
Metamfetaminin Yoksunluğu
Metamfetaminin yoksunluk dönemi öznel olarak oldukça rahatsız edicidir, ancak yaşamı tehdit eden bir durum değildir.
Yoksunluk sendromu, yoğunluğa ve süreye göre değişkendir. Depresyon, yorgunluk, hipersomni ve artan iştah, sinirlilik, anksiyete, saldırganlık ve metamfetamin için yoğun istek sık görülen semptomlardır.
Depresif semptomlar metamfetamin yoksunluğunun en belirgin özelliğidir ve 2 haftalık ayıklık döneminden sonra da devam edebilmektedir.
Bu dönemde depresyon ve anksiyete intihar düşüncelerine de yol açabilir. Aşermenin en az 5 hafta sürdüğü gözlemlenirken, kullanıcıların ayıklığın 7-14. günlerinde relapsa karşı özellikle savunmasız olduğu görülmektedir.
Metamfetamin Psikozu
Tek doz kullanım ya da yoksunluk sırasında ortaya çıkan psikoz genellikle geçici olsa da kronik metamfetamin kullanımı ile psikotik bozukluklara yatkınlık artar.
Tayland’da yapılan bir izlem çalışması, metamfetamin psikozu olan hastaların dörtte birinin, ilk yatışlarını takiben 5 yıl içinde şizofreni tanısı aldığını göstermiştir.
Metamfetamin kullananlarda depresyon, intihar davranışı, şiddet, psikoz, kötü fiziksel sağlık ve aşırı zayıflık ile ilişkili sorunlar vurgulanmaktadır.
Depresyon ve intihar düşüncesi aktif ilaç kullanımı, yoksunluk hatta ayıklık dönemlerinde görülebilir.
Duygudurum geçişleri ve dürtüsel davranış, metamfetaminle ilişkili psikiyatrik sendromların bir bileşeni olarak görünmektedir; bunların en ciddi sonucu intihar eğiliminde artıştır.
Normal popülasyon ile karşılaştırıldığında yüksek riskli metamfetamin kullanıcılarında kaza ve intihar riski üst düzeylerde rapor edilmiştir.
Metamfetamin Kullanım Bozukluğunun Farmakoterapisi
Metamfetamin kullanım bozukluğunu tedavi etmek için onaylanmış bir ilaç bulunmamaktadır ve tedavinin birincil bileşeni olmaktan ziyade psikososyal müdahalelere ek olarak farmakoterapi önerilmektedir. Metamfetamin kullanım bozukluğu için araştırılan ilaçlar arasında asetilsistein, antidepresanlar, antiepileptik ilaçlar, atipik antipsikotik ilaçlar, kalsiyum antagonistleri, kas gevşeticiler, opioid antagonistleri, psikostimülanlar ve vareniklin bulunmaktadır. Metamfetaminle ilişkili psikoz, depresif sendromlar, anksiyete ve uyku bozuklukları gibi metamfetaminle ilişkili persistan veya eşlik eden sendromlar, genellikle semptom odaklı bir şekilde tedavi edilir.
İlaç uygulaması, diğer maddelerin de tüketilmiş olabileceği düşünülerek, dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Hastanın belirgin ajitasyon, agresiflik veya psikotik semptomlar için tedaviye ihtiyacı varsa, ilk tercih edilen ajan olarak benzodiazepinler kullanılmalıdır.
Eğer benzodiazepinler hastayı sakinleştirmek için yeterli değilse, özellikle hastanın sanrıları veya halüsinasyonları varsa, bir antipsikotik ilaç eklenmesi düşünülebilir. Metamfetamin kullanım bozukluğu olan hastalara en az üç hafta süreyle kalifiye bir yoksunluk tedavisi önerilmelidir ve akut tedavi mümkün olan en kısa sürede davranışsal terapi veya pekiştireç odaklı terapi (contingency) gibi diğer psikoterapötik yöntemler ile birleştirilmelidir.”
KAYNAK
Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2018;31:1-10 Editoryal / Editorial DOI: 10.5350/DAJPN20183101001 makalesinden alıntılanmıştır.
Devamı