Doğum Sonrası Depresyon ( Postpartum Depresyon)
Doğum sonrası depresyon (postpartum depresyon), doğumdan sonra ortaya çıkan bir depresyon türüdür. Bu durumu yaşayan kişiler, duygusal dalgalanmalar, sık sık ağlama, aşırı yorgunluk, suçluluk ve kaygı hissederler. Bu duygular, bebeklerine bakmayı zorlaştırır.
Doğum sonrası depresyon nedir?
Bebek sahibi olmak hayatı değiştiren bir deneyimdir. Ebeveyn olmak heyecan vericidir ama aynı zamanda yorucudur. Özellikle ilk kez ebeveyn oluyorsanız, endişe veya şüphe hissetmeniz normaldir. Ancak, durumunuz aşırı üzüntü veya yalnızlık, şiddetli ruh hali değişiklikleri ve sık ağlama nöbetleri içeriyorsa, doğum sonrası depresyon yaşıyor olabilirsiniz.
Doğum sonrası depresyon, birinin doğum yapmasından sonra ortaya çıkan bir depresyon türüdür. Sadece doğum yapan kişiyi etkilemez. Taşıyıcı anneleri ve evlat edinen ebeveynleri de etkiler. İnsanlar bebek sahibi olduktan sonra hormonal, fiziksel, duygusal, finansal ve sosyal değişiklikler yaşarlar. Bu değişiklikler, doğum sonrası depresyon belirtilerine neden olabilir.
Doğum sonrası depresyon türleri nelerdir?
Üç farklı doğum sonrası duygu durumu bozukluğu vardır:
Doğum sonrası hüznü veya bebek hüznü
Bebek hüznü, doğumdan sonra insanların %50 ila %75’ini etkiler. Bebek hüznü yaşıyorsanız, sık sık ve uzun süreli ağlama nöbetleri, sebepsiz yere üzüntü ve kaygı yaşarsınız. Bu durum genellikle doğumdan sonraki ilk hafta (bir ila dört gün) içinde başlar. Deneyim hoş olmasa da, genellikle iki hafta içinde tedavi gerektirmeden geçer. Yapabileceğiniz en iyi şey, destek bulmak ve arkadaşlarınızdan, ailenizden veya partnerinizden yardım istemektir.
Doğum sonrası depresyon
Doğum sonrası depresyon, bebek hüznünden çok daha ciddi bir durumdur. Daha önce doğum sonrası depresyon yaşadıysanız, her gebelikte riskiniz %30 artar. Bu depresyon, yoğun duygusal dalgalanmalar, sık ağlama nöbetleri, sinirlilik, yorgunluk, suçluluk, kaygı ve kendinize ya da bebeğinize bakamama gibi belirtilerle kendini gösterir. Doğumdan bir hafta içinde veya kademeli olarak, hatta bir yıl sonrasına kadar ortaya çıkabilir. Belirtiler birkaç ay sürer. Bu süreçte psikoterapi desteği alabilirsiniz.
Doğum sonrası psikoz
Doğum sonrası psikoz, doğum sonrası depresyonun son derece şiddetli bir formudur ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Bu durum daha nadirdir ve doğumdan sonra sadece 1.000 kişide 1’ini etkiler. Belirtiler genellikle doğumdan hemen sonra hızla ortaya çıkar ve birkaç hafta ila birkaç ay arasında sürer. Belirtiler şiddetli ajitasyon, kafa karışıklığı, umutsuzluk ve utanç duyguları, uykusuzluk, paranoya, sanrılar veya halüsinasyonlar, hiperaktivite, hızlı konuşma veya mani içerir. Doğum sonrası psikoz, intihar riski ve bebeğe zarar verme riski nedeniyle acil tıbbi müdahale gerektirir. Tedavi genellikle hastaneye yatış, psikoterapi ve ilaç tedavisini içerir.
Doğum sonrası depresyondan kimler etkilenir?
Doğum sonrası depresyon yaygındır. İnsanların %75’ine kadar olan kısmı doğumdan sonra bebek hüznü yaşar. Bu insanların %15’e kadar olan kısmı doğum sonrası depresyon geliştirir. 1.000 kişide 1 kişi doğum sonrası psikoz geliştirir.
Bebek hüznü veya doğum sonrası depresyon yaşadığımı nasıl anlarım?
Birçok insan doğum yaptıktan sonra bebek hüznü yaşar. Bebek hüznü ve doğum sonrası depresyon benzer belirtilere sahiptir. Ancak, bebek hüznü belirtileri yaklaşık 10 gün sürer ve daha az yoğundur. Doğum sonrası depresyonda belirtiler haftalar veya aylar sürer ve belirtiler daha şiddetlidir.
Bebek hüznünüz olabilir eğer:
- Ağlama nöbetleri yaşıyorsanız.
- Bunalmış hissediyorsanız.
- İştahınızı kaybediyorsanız.
- Uyuma sorunu yaşıyorsanız.
- Ani ruh hali değişiklikleri yaşıyorsanız.
Belirtilerinizi doktorunuzla paylaşarak belirtilerinizin tedavi gerektirip gerektirmediğini öğrenebilrisiniz.
Doğum sonrası depresyon ne kadar sürer?
Çocuğunuz doğduktan sonra bir yıla kadar sürebilir. Ancak, bu bir yıl içinde “iyileşmiş” hissetmeniz gerektiği anlamına gelmez. Doktorunuzla belirtileriniz ve tedavi hakkında konuşun. Nasıl hissettiğiniz konusunda dürüst olun. O size doğru bir tedavi yöntemi önerecektir.
Çocuğumun doğumundan sonra depresif olma riskimi artıran faktörler nelerdir?
Belirli faktörler doğum sonrası depresyon riskinizi artırır:
- Depresyon, doğum sonrası depresyon veya aile öyküsü.
- Sınırlı sosyal destek.
- Evlilik veya ilişki çatışması.
- Gebelikle ilgili kararsızlık.
- Sağlık durumları, zor doğum veya erken doğum gibi gebelik komplikasyonları.
- 20 yaşından küçük olma veya bekar ebeveyn olma.
- Özel ihtiyaçları olan veya çok ağlayan bir bebek sahibi olma.
Doğum sonrası depresyonun belirtileri nelerdir?
Bazı insanlar belirtilerinden utanır veya bu duyguları yaşadıkları için kendilerini kötü ebeveynler gibi hissederler. Bu depresyon türü son derece yaygındır. Bu şekilde hisseden tek kişi siz değilsiniz ve bu sizin kötü bir insan olduğunuz anlamına gelmez.
Doğum sonrası depresyonunuz olabilir eğer:
- Üzgün, değersiz, umutsuz veya suçlu hissediyorsanız.
- Aşırı endişeleniyor veya tedirgin hissediyorsanız.
- Hobilerinizden veya daha önce keyif aldığınız şeylerden zevk almıyorsanız.
- İştah değişiklikleri yaşıyor veya yemek yemiyorsanız.
- Enerji ve motivasyon kaybı yaşıyorsanız.
- Uyuma sorunu yaşıyor veya sürekli uyumak istiyorsanız.
- Sebepsiz yere veya aşırı ağlıyorsanız.
- Düşünme veya odaklanma zorluğu yaşıyorsanız.
- İntihar düşünceleri veya ölmek istediğinizi hissediyorsanız.
- Bebeğinize ilgi duymuyorsanız veya bebeğinizin etrafında kaygılı hissediyorsanız.
- Bebeğinize zarar verme düşünceleri veya bebeğinizi istemediğinizi hissediyorsanız.
Sizde bu belirtilerin olduğunu düşünüyorsanız sağlık uzmanınıza başvurun. Bu, doğum uzmanınız, birincil bakım sağlayıcınız veya ruh sağlığı uzmanınız olabilir. Bebeğinizin pediatri uzmanı da size yardımcı olabilir.
Doğum sonrası depresyonun nedenleri nelerdir?
Doğum sonrası depresyon ile doğum sonrası hormon düşüşü arasındaki bağlantıyı belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Östrojen ve progesteron seviyeleri hamilelik sırasında on kat artar ancak doğumdan sonra hızla düşer. Doğumdan üç gün sonra bu hormonların seviyeleri hamilelik öncesi seviyelerine geri döner.
Bu kimyasal değişikliklere ek olarak, bebek sahibi olmakla ilgili sosyal ve psikolojik değişiklikler doğum sonrası depresyon riskinizi artırır. Bu değişikliklere fiziksel değişiklikler, uyku eksikliği, ebeveynlik endişeleri veya ilişkilerinizdeki değişiklikler örnek olarak verilebilir.
Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşadıysanız, lütfen profesyonel destek alın:
- Kendinize veya bebeğinize zarar verme düşünceleri.
- Ölüm veya intihar düşüncelerinin tekrarı.
- Son iki haftadır günün çoğu zamanında depresif ruh hali.
- Aşırı kaygı, suçluluk, umutsuzluk, korku, panik veya değersizlik hissi.
- Düşünme, odaklanma, karar verme veya günlük durumlarla başa çıkma zorluğu.
- Son iki haftadır hemen hemen her gün çoğu etkinlikten zevk alamama veya ilgi kaybı.
Doğum sonrası depresyon bebeğimi etkileyebilir mi?
Evet, bebeğinizi etkileyebilir. Tedavi almak, hem sizin hem de bebeğiniz için önemlidir.
- Bebeğinizle bağ kurmakta zorlanırsınız
- Çocuğunuz davranış veya öğrenme sorunları yaşayabilir.
- Çocuğunuzun doktoru ile randevuları kaçırabilirsiniz.
- Çocuğunuz beslenme ve uyuma sorunları yaşayabilir.
- Çocuğunuzun obezite veya gelişimsel bozukluk riski artabilir.
- Çocuğunuzun bakımını ihmal edebilir veya hastalandığında bunu fark etmeyebilirsiniz.
- Bebeğiniz sosyal becerileri gelişmemiş olabilir.
Doğum sonrası depresyon nasıl tedavi edilir?
Doğum sonrası depresyon, belirtilerinizin türüne ve şiddetine bağlı olarak farklı şekillerde tedavi edilir. Tedavi seçenekleri arasında anksiyete giderici veya antidepresan ilaçlar, psikoterapi (konuşma terapisi veya bilişsel davranışçı terapi) ve destek grubu katılımı bulunur.
Doğum sonrası depresyonla başa çıkmanın yolları nelerdir?
Bunalmış hissetmek normaldir. Ebeveynlik iniş çıkışlarla doludur ve bebek sahibi olmak kolay değildir. Depresyonunuz varsa, yalnız acı çekmek zorunda değilsiniz.
İşte doğum sonrası depresyonla başa çıkmanıza yardımcı olacak bazı şeyler:
- Bir terapist, arkadaş, aile üyesi veya sizi dinleyecek ve size yardımcı olacak biriyle konuşun.
- Yeni ebeveynler için bir destek grubuna katılın.
- Sağlıklı beslenmeye çalışın ve egzersiz için zaman bulun.
- Kendiniz için dinlenmeye öncelik verin.
- Arkadaşlarınızla dışarı çıkın veya onlarla telefonda konuşun.
- Okuma veya diğer hobiler gibi keyif aldığınız şeyleri yapmaya zaman ayırın.
- Ev işlerinde veya alışverişte yardım alın.
Doğum sonrası depresyon önlenebilir mi?
Doğum sonrası depresyon tamamen önlenemez. Durumun uyarı işaretlerini ve riskinizi artıran faktörleri bilmek yardımcı olur. İşte doğum sonrası depresyonu önlemeye yardımcı olabilecek bazı ipuçları:
- Kendiniz ve bebeğiniz için beklentilerinizde gerçekçi olun.
- İlk eve gittiğinizde ziyaretçileri sınırlayın.
- Yardım isteyin — başkalarına nasıl yardımcı olabileceklerini söyleyin.
- Bebeğiniz uyuduğunda uyuyun veya dinlenin.
- Egzersiz yapın — bir yürüyüş yapın ve bir mola için evden çıkın.
- Aileniz ve arkadaşlarınızla iletişimde kalın — kendinizi izole etmeyin.
- Partnerinizle ilişkinizi geliştirin — birbirinize zaman ayırın.
- Bazı iyi günler ve bazı kötü günler bekleyin.
Doğum sonrası depresyonla ilgili belirtiler için ne zaman profesyonel yardım almalıyım?
- Belirtiler iki haftadan uzun sürüyorsa.
- Normal işlev göremiyor veya günlük durumlarla başa çıkamıyorsanız.
- Kendinize veya bebeğinize zarar verme düşünceleriniz varsa.
- Günün çoğunda aşırı endişeli, korkmuş ve panik hissediyorsanız.
Doğum sonrası kaygım mı var yoksa doğum sonrası depresyon mu?
Doğum sonrası kaygı ve doğum sonrası depresyon bazı belirtileri paylaşır, ancak farklı durumlardır. Aşırı endişelenmek, sebepsiz yere panik hissetmek ve mantıksız korkular veya takıntılar yaşamak, doğum sonrası kaygının belirtileridir.
Babalar doğum sonrası depresyon geçirebilir mi?
Evet, her iki partner de doğum sonrası depresyon belirtileri yaşayabilir. Bebeğinizi eve getirdikten sonra depresyon veya kaygı belirtileri yaşıyorsanız, siz ve partnerinizin yardım alması önemlidir. Çocuğun doğumundan sonraki ilk yılda partnerlerin %4’ünün depresyon yaşadığı tahmin edilmektedir.
Doğum sonrası disfori nedir?
Doğum sonrası disfori, bebek hüznü için başka bir isimdir. Doğumdan sonraki ilk hafta içinde başlar ve birkaç gün içinde tıbbi tedavi olmadan geçer.
Doğum sonrası depresyonu olan birine nasıl yardımcı olabilirim?
- Depresyon ve kaygı belirtilerini bilin ve arkadaşınızı veya partnerinizi tıbbi yardım almaya teşvik edin.
- İyi bir dinleyici olun. Onlara dinlemek ve yardımcı olmak için orada olduğunuzu bildirin.
- Günlük işlerde, temizlik ve alışveriş gibi işlerde onlara yardımcı olmayı teklif edin.
- Bebeği uyurken veya dinlenirken izlemeyi teklif edin.
- Bir terapistten veya başka bir ruh sağlığı uzmanından yardım almalarına teşvik edin. Bir randevu ayarlamayı veya destek olarak onlarla gitmeyi teklif edin.
*Doğum sonrası depresyon, sizi kötü bir ebeveyn veya kötü bir insan yapmaz. Buna neden olan biyolojik, fiziksel ve kimyasal faktörler kontrolünüz dışındadır.
*Profesyonel yardım ile hemen hemen herkes belirtilerini aşabilir.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Yule Psikoloji
Kaynaklar
- ACOG. Postpartum depression (https://www.acog.org/womens-health/faqs/postpartum-depression). Accessed 4/13/2022.
- American Academy of Family Physicians. Postpartum Depression (PPD) (https://familydoctor.org/condition/postpartum-depression/). Accessed 4/13/2022.
- American Psychiatric Association. What is Postpartum Depression? (https://www.psychiatry.org/patients-families/postpartum-depression/what-is-postpartum-depression) Accessed 4/13/2022.
- American Psychological Association. What is Postpartum Depression and Anxiety? (https://www.apa.org/pi/women/resources/reports/postpartum-depression) Accessed 4/13/2022.
- Centers for Disease Control. Depression During and After Pregnancy (https://www.cdc.gov/reproductivehealth/features/maternal-depression/index.html). Accessed 4/13/2022.
- Complojer M, Schweigkofler H, Schwitzer J, Scherer A, Schwitzer GO, Schiefenhövel W. Die Bedingungsvariablen der postpartalen Dysphorie [The preconditions of postpartum dysphoria (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19272290/)]. Neuropsychiatr. 2009;23(1):35-41. German. PMID: 19272290. Accessed 4/13/2022.
- March of Dimes Foundation. Postpartum depression (https://www.marchofdimes.org/pregnancy/postpartum-depression.aspx). Accessed 4/13/2022.
- National Institute of Mental Health. Perinatal depression. (https://www.nimh.nih.gov/health/publications/perinatal-depression) Accessed 4/13/2022.
- Office on Women’s Health. Postpartum depression (https://www.womenshealth.gov/mental-health/mental-health-conditions/postpartum-depression). Accessed 4/13/2022.
- U.S. Preventative Services Tash Force. Recommendation: Perinatal Depression Prevention Interventions (https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/recommendation/perinatal-depression-preventive-interventions#fullrecommendationstart). Accessed 4/13/2022.
Stockholm Sendromu Bir Hastalık mı?
Stockholm Sendromu, psikolojik bir yanıt olarak, bir rehine veya taciz mağdurunun, kendisine zarar veren kişiye karşı olumlu duygular geliştirmesi durumudur. Bu durum, rehin alınma veya kötü muamele gören bireylerin, saldırganlarına karşı anlayış, sempati veya diğer pozitif duyguları beslemesiyle karakterize edilir.
Stockholm Sendromu
İlk olarak 1973’te, Stockholm, İsveç’te bir banka soygunu sırasında tanımlanmıştır. Bu olayda, dört banka çalışanı, soygun yapan iki kişi tarafından rehin alındı. Altı gün süren bir polis kuşatmasının ardından serbest bırakılan rehineler, kaçıranlarına karşı güçlü duygusal bağlar geliştirdi ve onları savunarak, hatta avukat tutarak destek oldu. Rehineler, kaçıranların kendilerine iyi davrandığını ve fiziksel zarar vermediğini belirtti. Bu olayın ardından, rehinelerin kaçıranlarıyla kurduğu bu tür duygusal bağlar için ‘Stockholm Sendromu’ terimi kullanılmaya başlandı.
Stockholm Sendromu, bir zihinsel sağlık durumu olarak resmi olarak tanınmasa da, zor durumlarla başa çıkmak için bir adaptasyon mekanizması olarak değerlendirilir.
Bu sendrom, sadece rehine durumlarıyla sınırlı değildir ve çocuk istismarı, cinsel taciz, aile içi şiddet gibi diğer kötüye kullanım durumlarında da gözlemlenebilir.
Semptomlar
Koruma ve Kurtarma İsteği
Mağdur, kaçıran kişinin eylemlerini anlamaya çalışır ve onlara acır.
Kaçıranın Nedenlerini ve Amaçlarını Mantıklı Bulma
Mağdur, kaçıranın nedenlerini ve amaçlarını makul bulabilir.
Kaçıranın İyiliğine ve İnsanlığına İnanma
Mağdur, kaçıranın iyiliğine inanabilir ve onu bir tehdit olarak görmeyebilir.
Kaçırandan Sonra Olumlu Duygular Besleme
Mağdur, serbest bırakıldıktan sonra bile kaçıran(lar)a karşı olumlu duygular besleyebilir.
Kurtarıcılara Karşı Olumsuz Duygular
Mağdur, polis, aile ve arkadaşlar gibi kurtarıcılara karşı olumsuz duygular besleyebilir.
Örnekler
Patricia Hearst (1974)
1974 yılında, 19 yaşındaki Patricia Hearst, radikal bir solcu grup olan Symbionese Liberation Army (SLA) tarafından kaçırıldı. Bu olay, Amerikan tarihindeki en çarpıcı kaçırma vakalarından biri olarak kaydedilmiştir.
Patricia Hearst, kaçırıldıktan sonra, birkaç hafta boyunca SLA tarafından alıkonuldu ve çeşitli tehditlere maruz kaldı. İlginç bir şekilde, kaçırıldıktan bir süre sonra, Hearst’ün SLA’nın siyasi davasına katıldığı ve hatta grupla birlikte bir dizi silahlı soyguna katıldığı görüldü.
1975’te Hearst, FBI tarafından yakalandı ve banka soygunu da dahil olmak üzere bir dizi suçtan dolayı mahkum edildi. Ancak, hapis cezası, 1979 yılında Başkan Jimmy Carter tarafından hafifletildi ve 2001 yılında Başkan Bill Clinton tarafından tam bir af ile sonuçlandı.
Natascha Kampusch (1988)
Natascha Kampusch’un hikayesi, gerçekten trajik ve üzücü bir olay. 1988 doğumlu Natascha Kampusch, 10 yaşında iken Wolfgang Priklopil tarafından kaçırıldı. Olay, 1998 yılında Avusturya, Viyana’da gerçekleşti. Kampusch, kaçırıldıktan sonra sekiz yıl boyunca, Priklopil’in evinin bodrumunda tutuldu. Bu süre zarfında, ciddi bir şekilde izole edilmiş ve çeşitli fiziksel şiddetlere maruz kalmıştır.
2006 yılında, Kampusch kaçmayı başardı ve özgürlüğüne kavuştu. Kaçtıktan kısa bir süre sonra, Priklopil’in intihar ettiği haberini aldı. Bu haber onda derin bir üzüntüye neden oldu. Kampusch, daha sonra yaptığı açıklamalarda, Priklopil’in kendisine zaman zaman nazik davrandığını, ancak aynı zamanda fiziksel şiddet uyguladığını da belirtti.
Bu olay, Avusturya’da ve dünya genelinde büyük yankı uyandırdı. İnsan kaçakçılığı, çocuk kaçırma gibi konuların daha fazla farkındalık kazanmasına yol açtı. Kampusch’un yaşadıkları, birçok kitap, film ve belgesele konu oldu. Bu trajik olayın mağdurunun cesaret ve direnci, birçok insan tarafından takdir edildi.
TWA Uçuş 847 (1985)
Imad Mugniyah tarafından düzenlenen bu uçuş kaçırılmasında, rehineler iki haftadan fazla bir süre boyunca tutuldu. Bazı rehineler, kaçıranların taleplerine sempati duyduklarını bildirdi. Bu olay, rehine ve kaçıran arasındaki karmaşık duygusal bağların bir başka örneğini oluşturuyor.
Stockholm sendromunun istismarcı ilişkiler ve seks ticareti gibi diğer durumlarla ilişkisi, mağdurların zorlayıcı ve tehlikeli ortamlarda nasıl tepki gösterebileceğini gösterir.
- İstismarcı İlişkiler: İstismarcı ilişkilerde, mağdur olan partner, sürekli istismara maruz kalsa da, istismarcı partnerin ara sıra gösterdiği nezakete odaklanabilir. İstismarcı partner, tehditler ve manipülasyon araçları kullanarak, mağduru istismarın bir sevgi göstergesi olduğuna inandırabilir. Bu, mağdurun ilişkide kalmasına ve dışarıdan gelen yardımı reddetmesine neden olabilir. Mağdur, istismarcıdan ayrılmayı sevgiye ihanet olarak görebilir.
- Seks Ticareti: Karen ve Hasen tarafından 2018’de yapılan bir araştırmada, seks ticaretine konu olan kadınların Stockholm sendromu geliştirip geliştirmediği incelenmiştir. Araştırma, bazı kadınların tacirlerden ve müşterilerden aldıkları nezaketin ötesinde, onlarla bir aile kurmayı umut ettiklerini göstermiştir. Bu, zorla tutuldukları durumda bile, tacir veya müşterilerle duygusal bağlar geliştirebileceklerini gösterir.
Her iki durumda da, Stockholm sendromu, mağdurların zor ve zarar verici koşullar altında kendilerini korumak için geliştirdikleri bir psikolojik savunma mekanizması olarak görülebilir. Bu sendrom, mağdurların travmatik durumlarla başa çıkma şekillerini ve duygusal bağların nasıl yanıltıcı olabileceğini anlamamızı sağlar.
Tedavi ve Başa Çıkma
Stockholm Sendromu, resmi olarak tanınmış bir zihinsel durum olmamasına rağmen, ilişkili semptomların hafifletilmesi için psikoterapi ve ilaç tedavisi uygulanabilir. Tedavi, mağdurun geçmişteki deneyimleri işlemesine ve ileriye doğru adımlar atmasına yardımcı olabilir.
Stockholm Sendromu, zorlu ve travmatik deneyimlerin bir sonucu olarak gelişebilir ve mağdurların gelecekteki ilişkilerini etkileyebilir. Sendromun ardındaki psikoloji henüz tam olarak anlaşılamamış olup, daha fazla araştırma gerektirmektedir. Bu karmaşık ve çoğu zaman yanıltıcı durumu anlamak, mağdurların iyileşme sürecine önemli katkılar sağlayabilir.
Yule Piskoloji Enstitüsü
Kaynaklar
De Fabrique, N., Romano, S. J., Vecchi, G. M., & Van Hasselt, V. B. (2007). Understanding stockholm syndrome. FBI L. Enforcement Bull., 76, 10.
Namnyak, M., Tufton, N., Szekely, R., Toal, M., Worboys, S., & Sampson, E. L. (2008). ‘Stockholm syndrome’: psychiatric diagnosis or urban myth?. Acta Psychiatrica Scandinavica, 117(1), 4-11.
Devamı
Depresyon Nedir? Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Depresyon Nedir
Kişinin hayatındaki aktivitelerde ilgi kaybı ve sürekli bir üzüntü hissi ile karakterize bir ruh hali bozukluğudur. Çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve her yaştan insanı etkileyebilir.
Depresyon Belirtileri
Depresyonun belirtileri kişiden kişiye değişkenlik gösterse de, genellikle şunları içerir:
- Derin üzüntü, umutsuzluk veya endişe hissi
- Normalde keyif aldığınız şeylere ilginin azalması
- Aşırı yeme veya yetersiz yeme, uykusuzluk veya aşırı uyuma
- Düşük enerji ve yorgunluk
- Odaklanma, karar verme veya hatırlama zorluğu
- Fiziksel ağrılar (baş ağrısı, mide ağrısı)
- Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri
Depresyon Nedir ve Depresyon Türleri Nelerdir
Depresyonun çeşitli türleri vardır ve her biri farklı özellikler ve tetikleyiciler gösterir:
Majör Depresyon
Majör depresyon, kişinin günlük yaşamını, işlevselliğini ve genel ruh halini ciddi şekilde etkileyen bir ruhsal bozukluktur. Genellikle derin üzüntü, ilgi kaybı ve enerji düşüklüğü ile karakterize edilir. Hem genetik hem de çevresel faktörlerden kaynaklanır. Kişinin yeme, uyku ve sosyal etkileşim gibi temel yaşam alışkanlıklarını olumsuz yönde etkiler. Bu durum, kişinin normal aktivitelere karşı isteksizlik hissetmesine ve hayattan zevk alamaz hale gelmesine neden olur.
Belirtileri:
- Sürekli ve derin bir üzüntü, boşluk veya umutsuzluk hissi
- Günlük aktivitelere, hobilere ve sosyal etkinliklere karşı ilgi kaybı
- Yorgunluk ve enerji eksikliği
- İştah ve uyku düzeninde önemli değişiklikler
- Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri
- Konsantrasyon ve karar verme güçlüğü
- Kendini değersiz veya suçlu hissetme
Mevsimsel Depresyon
Mevsimsel depresyon, sonbahar ve kış aylarında görülen, mevsim değişikliklerine bağlı duygusal düşüşlerle tanımlanan bir depresyon türüdür. Genel depresyonun bir alt tipi olarak kabul edilir ve tedavisi genellikle ışık terapisi gibi mevsime özgü yöntemleri içerir.
- Sabahları zor uyanma ve sabah yorgunluğu
- Aşırı yeme ve uyuma eğilimi, özellikle karbonhidratlara yönelme
- Kilo artışı
- Genel bitkinlik ve enerji düşüklüğü
- Konsantrasyon güçlüğü
- Sosyal aktivitelerden ve çevreden uzaklaşma
- Karamsarlık ve umutsuzluk
- Hayattan keyif alamama
Mevsimsel depresyon, bazı canlıların kış uykusu alışkanlıklarıyla benzerlik gösterir. İnsanlarda bu durum, modern yaşamın gerekliliklerine uyum sağlamada zorluklara yol açabilir ve ciddi depresyon hallerine dönüşebilir. Bu belirtiler her kış meydana geliyorsa, tanı ve tedavi için bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.
Postpartum Depresyon
Doğum sonrası depresyon, doğumdan sonra ilk yıl içinde ortaya çıkabilen, kaygı, takıntı, umutsuzluk ve yalnızlık hisleri içeren bir duygu durum bozukluğudur. Kendine veya bebeğe zarar verme düşünceleri ve intihar düşünceleri içerebilir ve doğumdan hemen sonra ya da ilk yıl içinde herhangi bir zamanda başlayabilir.
Atipik Depresyon
Gülümseyen depresyon (Atipik depresyon), bireyin derin üzüntü ve moral bozukluğu yaşarken dışarıya karşı mutlu ve iyi görünme çabasıdır. Bu durum, genellikle kişinin içsel duygularını ve sıkıntılarını saklamasını içerir. Atipik depresyon terimi, bu durum için sıklıkla kullanılır ve birey, gerçekte umutsuz ve mutsuz hissetmesine rağmen, dışarıdan bakıldığında normal veya mutlu görünebilir. Bu tür depresyonun teşhisi için belirtilerin en az iki hafta sürmesi gerekir.
Distimi (Kronik Depresyon)
Distimi, aynı zamanda kronik depresyon olarak da bilinen, uzun süreli bir depresyon formudur. Bu durum, en az iki yıl süren hafif ila orta derecede depresif belirtilerle karakterize edilir. Distimi, majör depresif bozukluktan daha az şiddetli olmasına rağmen, sürekliliği ve uzun vadeli etkileri nedeniyle kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Distiminin Belirtileri:
- Sürekli, hafif/orta derecede üzüntü veya depresif ruh hali
- Enerji eksikliği ve yorgunluk
- Uyku ve iştah değişiklikleri
- Düşük öz saygı ve umutsuzluk
- Odaklanma ve karar verme güçlükleri
Depresyonla Başa Çıkma
Depresyonla başa çıkma konusunda uygulanabilecek birkaç strateji var. Bu stratejiler, depresyonun etkilerini azaltmaya ve kişinin genel iyilik halini iyileştirmeye yardımcı olur:
- Sosyal Bağlantıları Koruma: Depresyonla mücadele ederken insanlar genellikle kendilerini izole eder. Ancak; aile, arkadaşlar ve çevreyle bağlantıda kalmak, destek sağlar ve iyileşme sürecine katkıda bulunur. Sosyal etkileşimler, olumlu duyguları artırıp izolasyon hissini azaltır.
- Aktif Olmak: Fiziksel aktivite, depresyon semptomlarını hafifletmek için etkili bir yoldur. Düzenli egzersiz, serotonin ve endorfin gibi iyi hissettiren kimyasalların seviyelerini artırır, stresi azaltır ve genel ruh halini iyileştirir. Hafif yürüyüşlerden yoga ve aerobik egzersizlere kadar her türlü aktivite faydalı olur.
- Olumlu Düşünceyi Teşvik Etmek: Depresyon sırasında olumsuz düşünce kalıpları yaygındır. Bu düşünceleri sorgulamak ve yerine daha gerçekçi ve olumlu düşünceler koymak önemlidir.
- Sağlıklı Yaşam Tarzı: Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, depresyonla mücadelede kilit bir rol oynar. Düzenli uyku, dengeli ve besleyici bir diyet, ruh halini ve genel sağlığı iyileştirebilir.
Bu stratejilerin yanı sıra, profesyonel yardım almak da çok önemlidir. Bir sağlık profesyoneli, depresyonla mücadelede size özel bir tedavi planı sunar. Gerekirse ilaç veya terapi gibi tedavi seçeneklerini önerir. Depresyon ciddi bir sağlık durumudur ve uygun tedavi ile yönetilebilir. Kendinizi kötü hissettiğinizde profesyonel yardım almakta tereddüt etmeyin.
Depresyon nedir? Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Yule Psikoloji Enstitüsü
Kaynaklar
Causes, A. T. (2015). Heterogeneity of postpartum depression: a latent class analysis. The Lancet Psychiatry, 2(1), 59-67.
Keck, M. E. (2010). Depression. Switzerland: Lundbeck (Schweiz) AG.
Knoll, A. T., & Carlezon Jr, W. A. (2010). Dynorphin, stress, and depression. Brain research, 1314, 56-73.
Miller, L. J. (2002). Postpartum depression. Jama, 287(6), 762-765.
Mete, H. E. (2008). Kronik hastalık ve depresyon. Klinik Psikiyatri, 11(3), 3-18.
Devamı
Grup Terapisi
“Ne olmadığımızı keşfetmemiz ne olduğumuzun keşfine giden bir adımdır.” – Yalom
Grup terapisi, birden fazla bireyin benzer sorunları ya da endişeleri üzerine çalıştıkları, bir veya daha fazla terapistin rehberliğinde gerçekleşen bir psikoterapi şeklidir. Bu tedavi biçimi, katılımcıların birbirlerine destek olabilecekleri, deneyimlerini paylaşabilecekleri bir ortam sağlar. Grup büyüklüğü çoğunlukla 5 ile 15 kişi arasında değişir. Ancak bu grup sayısı esnek olabilir.
Grup Terapisi
Farklı ihtiyaç ve sorunlara yönelik çeşitlenen yaklaşımlar altında toplanır. Bunlar arasında belirli bir psikolojik rahatsızlık veya endişe üzerine odaklanan gruplar, spesifik bir terapi metodolojisi kullanan gruplar, psiko-eğitim amaçlı gruplar, beceri geliştirme odaklı gruplar, kendine yardım amaçlı gruplar ve destek grupları yer alır. Örneğin, bazı gruplar depresyon, öfke kontrolü veya madde bağımlılığı gibi belirli sorunlara yönelik çalışmalar yaparken, diğer gruplar daha genel bir kapsamda sosyal becerilerin geliştirilmesine odaklanabilir. Bu çeşitlilik, grup terapisinin bireylerin farklı ihtiyaçlarına uygun esnek çözümler sunmasını sağlar.
Gruplar, bireysel terapiden daha uygun maliyetli olur ve bireylere, benzer zorluklar yaşayan diğerleriyle bağlantı kurma ve destek ağı oluşturma fırsatı sunar.
Terapist
Terapistin görevleri arasında güvenli ve destekleyici bir atmosfer sağlamak, grup kurallarını oluşturmak ve tartışmaları yönetmek yer alır. Bunun yanı sıra, grup içi dinamikleri gözlemlemek, davranış örüntülerini tespit etmek ve herhangi bir çatışmayı çözümlemek de terapistin sorumluluklarındandır.
Grup terapisinin faydaları arasında duygusal destek, motivasyon ve umut, sosyal becerilerin geliştirilmesi ve profesyonel rehberlik bulunmaktadır.
Katılımcılar, benzer sorunlar yaşayan diğer bireylerle etkileşimde bulunarak ve onlardan öğrenerek, kendi sorunlarına yeni perspektifler kazandırabilir ve etkili başa çıkma stratejileri geliştirebilirler.
Grup terapisi, bireylerin terapiye katılma nedenlerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak çeşitli şekillerde düzenlenebilir. Bazı kişiler için grup terapisi, bireysel terapinin bir alternatifi veya tamamlayıcısı olabilir.
Açılması planlanan gruplardan (Anne olmak, İlişkiler, İş Yaşam Dengesi, Rüyalar) birine dahil olmak için aşağıdaki “Grup Terapisi Başvuru Formu” linkine tıklayabilirsiniz. Daha fazla bilgi almak için ise yulepsikoloji@gmail.com adresine mail atabilirsiniz.
Başvuru Linki: Grup Terapisi Başvuru Formu
Yule Psikoloji Enstitüsü
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Kaynaklar
Burlingame, G. M., McClendon, D. T., & Alonso, J. (2011). Cohesion in group therapy. Psychotherapy, 48(1), 34.
Weiss, R. D., Jaffee, W. B., de Menil, V. P., & Cogley, C. B. (2004). Group therapy for substance use disorders: what do we know?. Harvard review of psychiatry, 12(6), 339-350.
Anzieu, D. (2014). The group and the unconscious (RLE: Group therapy). Routledge.
Stangier, U., Heidenreich, T., Peitz, M., Lauterbach, W., & Clark, D. M. (2003). Cognitive therapy for social phobia: individual versus group treatment. Behaviour research and therapy, 41(9), 991-1007.
DevamıMevsimsel Depresyon Nedir?
Mevsimsel Depresyon
Mevsimsel depresyon, genellikle kış aylarında ortaya çıkan ve mevsim değişiklikleriyle ilişkilendirilen bir depresyon türüdür. Genellikle sonbaharda başlar ve ilkbahar veya yaz başlangıcında düzelir. Depresif ruh hali, enerji kaybı, ilgi veya zevk kaybı, iştah ve kilo değişiklikleri, uykusuzluk veya aşırı uyuma, sinirlilik ve stres gibi semptomlarla kendini gösterir.
Mevsimsel depresyonun nedenleri, azalan gün ışığı miktarı, serotonin ve melatonin seviyelerindeki değişiklikler, genetik yatkınlık, daha kuzey veya güney enlemlerde yaşamak ve D vitamini seviyelerinin düşük olması gibi faktörlerin bir kombinasyonunu içerir. Bu etmenlerin her biri, bu durumun gelişimine katkıda bulunabilir.
Mevsimsel Depresyon ile Mücadele
Mevsimsel depresyonla mücadelede, günlük yaşamınıza kolayca entegre edebileceğiniz bazı basit ve etkili yöntemler bulunmaktadır:
Işık Terapisi
Kış aylarında yeterince güneş ışığı alamadığımızda, özel bir ışık terapi lambası kullanarak bunu telafi edebiliriz. Bu lambalar, güneş ışığını taklit ederek ruh halimizi iyileştirmeye yardımcı olur. Sabahları bu lambaların önünde biraz vakit geçirmek genellikle en etkilidir.
Düzenli Egzersiz
Fiziksel aktivite, vücudumuzda endorfin salgılanmasını teşvik ederek bizi daha mutlu ve enerji dolu hissettirir. Haftada birkaç kez hafif bir yürüyüş yapmak iyi gelecektir.
Sosyal Etkileşim
Arkadaşlarınızla ve ailenizle zaman geçirmek, depresyonla mücadelede önemli bir destek kaynağıdır. Sosyal aktiviteler, moralinizi yükseltir ve yalnızlık hissini azaltır.
Stres Yönetimi Teknikleri
Meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri mental sağlığınızı korumanıza yardımcı olur. Bu teknikler, günlük rutininize kolayca dahil edilebilir.
Sağlıklı Beslenme
Sağlıklı beslenme hem vücudunuza hem de zihninize iyi gelir. Günlük beslenmenizde bol miktarda taze meyve ve sebze, tahıllar ve protein içeren yiyecekler olmasına dikkat edin. Bu yiyecekler sizi enerji verecek ve daha iyi hissetmenizi sağlayacaktır.
Antidepresan İlaçlar ve Terapi
Bazı durumlarda, doktorunuz antidepresan ilaçlar veya psikoterapi önerebilir. Bu tedaviler, profesyonel bir sağlık uzmanı gözetiminde uygulanmalıdır.
Yaşam kalitenizi etkileyen semptomlar veya intihar düşünceleri varsa, bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir. Mevsimsel depresyon, diğer depresyon türleri gibi ciddiye alınmalı ve tedavi edilmelidir.
Stres Yönetim Teknikleri
Stres yönetimi teknikleri, stresi azaltmaya ve kişinin stresle daha sağlıklı bir şekilde başa çıkmasına yardımcı olur. Mevsimsel depresyon gibi durumlarda bu teknikler özellikle faydalı olur. İşte en çok kullanılan stres yönetimi teknikleri:
Derin Nefes Alma ve Meditasyon
Derin nefes alma ve meditasyon, zihni sakinleştirmek ve stresi azaltmak için etkili bir yöntemdir. Nefes alma egzersizleri, vücutta oksijen akışını artırır ve zihni rahatlatarak stres seviyesini azaltır.
Yoga ve Tai Chi
Bu tür fiziksel aktiviteler, hem bedeni hem de zihni rahatlatır. Düzenli yoga veya tai chi yapmak, stres seviyelerini düşürmeye ve genel esenliği artırmaya yardımcı olur.
Zaman Yönetimi
Etkili zaman yönetimi teknikleri, günlük hayatta karşılaşılan stresi azaltır. Görevleri önceliklendirmek ve zamanı verimli kullanmak kişinin daha az baskı altında hissetmesini sağlar.
Fiziksel Egzersiz
Düzenli egzersiz yapmak mutluluk verir. Egzersiz yapmak vücudun stres azaltıcı hormonları salgılamasına ve kişinin kendini daha iyi hissetmesine yardım eder.
Sosyal Destek
Aileyle ve arkadaşlarla vakit geçirmek, duygusal destek sağlar ve stresle başa çıkmada önemli bir rol oynar.
Hobiler ve İlgi Alanlarına Yönelmek
Kişisel ilgi alanlarına ve hobilere zaman ayırmak, zihinsel bir mola sağlar ve stresi azaltır.
İyi Uyku Alışkanlıkları
Düzenli ve kaliteli uyku, mental ve fiziksel sağlığı korumada önemlidir. İyi bir uyku düzeni stres seviyelerini kontrol altında tutar.
Pozitif Düşünme ve Zihinsel Farkındalık
Pozitif düşünme ve zihinsel farkındalık teknikleri, stresle başa çıkma konusunda etkilidir. Olumsuz düşünceleri fark etmek ve onları daha yapıcı olanlarla değiştirmek stresin azalmasına yardımcı olur.
Mevsimsel Depresyon
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
“Mevsimsel Depresyon: Kış Melankolisi “bölümü için Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Podcast Serisinin yedinci bölümünü aşağıdaki bağlantıya tıklayarak dinleyebilirsiniz.
Spotfiy
Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Podcast
Apple
Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Podcast
Kaynaklar
Magnusson, A., & Boivin, D. (2003). Seasonal affective disorder: an overview. Chronobiology international, 20(2), 189-207.
Sohn, C. H., & Lam, R. W. (2005). Update on the biology of seasonal affective disorder. CNS spectrums, 10(8), 635-646.
DevamıBipolar Bozukluk ve Türleri
Bipolar Bozukluk Nedir
Bipolar Bozukluk belli bir düzen olmaksızın yineleyen mani, hipomani, depresyon ya da karma görünümlü duygudurum dönemleri ile karakterize, kronik seyirli, mesleki, ailesel ve sosyal alanlarda işlevsellikte belirgin bozulmaya yol açan bir duygudurum bozukluğudur.
Eskiden manik depresyon olarak adlandırılan bipolar bozukluk, duygusal çıkışlar (mani veya hipomani) ve düşüşler (depresyon) içeren aşırı ruh hali değişimlerine neden olur.
Depresyona girdiğinizde üzgün, umutsuz hissedebilir ve çoğu aktiviteye olan ilginizi kaybedebilirsiniz.
Ruh haliniz mani veya hipomani dönemine geçtiğinde, öforik (yoğun neşe), enerji dolu veya alışılmadık derecede sinirli hissedebilirsiniz.
Bu ruh hali değişimleri uykunuzu, enerjinizi, aktivite yapma isteğinizi, davranışlarınızı ve muhakeme yapma yeteneğinizi etkileyebilir.
Ruh hali değişimleri nadiren veya yılda birkaç kez meydana gelebilir.
Bipolar bozukluk ömür boyu süren hastalık olsa da ilaçlar ve psikoterapi ile ruh hali değişimlerinizi ve diğer belirtileri yönetebilirsiniz.
Manik dönemde dürtüsel olarak çalışmayı bırakabilir, ilişkinizi bitirebilir, aşırı alışveriş yapabilir veya iki saat uyuduktan sonra kendinizi iyi dinlenmiş hissedebilirsiniz.
Depresif dönemde ise yataktan kalkamayacak kadar yorgun, yalnız, işsiz ve borçlu olmaktan dolayı mutsuz olabilirsiniz.
Bipolar bozukluğu olan birçok kişinin başarılı kariyerleri, mutlu aile yaşamları ve tatmin edici ilişkileri vardır. Bipolar bozuklukla yaşamak zordur, ancak tedavi, sağlıklı başa çıkma becerileri ve sağlam bir destek sistemi ile belirtilerinizi yönetebilirsiniz.
Bazı insanlar mani ve depresyon dönemleri arasında gidip gelirler, ancak çoğu manik olduğundan daha çok depresyondadır. Mani, tanınmayacak kadar hafif olabilir. Bipolar bozukluğu olan kişiler semptomlar olmadan da uzun süreler yaşayabilirler.
Bipolar bozukluk tedavisinin temelini ilaç tedavisi oluştururken, terapi ve kendi kendine yardım stratejileri de önemli roller oynar. Düzenli egzersiz yaparak, yeterince uyuyarak, doğru beslenerek, ruh halinizi izleyerek, stresi minimumda tutarak ve kendinizi destekleyici insanlarla çevreleyerek semptomlarınızı kontrol edebilirsiniz..
DSM-IV ve DSM-IV-R’de duygudurum bozuklukları içinde yer alan Bipolar Bozukluk, 2013 yılında yayımlanan DSM-5’te bipolar ve ilişkili bozukluklar olarak ele alınmıştır.
Bipolar Bozukluğun iki yıl içinde tekrarlama oranı %60 civarındadır.
Bipolar Bozukluğun Nedenleri
Bipolar bozukluğun nedenleri tam olarak bilinmese de araştırmalar genetik faktörlerin güçlü derecede etkisi olduğunu göstermektedir. Bipolar bozukluğun ilk mani veya depresif epizodu genellikle gençlik yıllarında veya erken yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. Semptomlar hafif ve kafa karıştırıcı olabilir. Bipolar bozukluğu olan birçok kişi gözden kaçırılır veya yanlış teşhis edilir. Bipolar bozukluk tedavi olmaksızın kötüleşme eğiliminde olduğundan, semptomların nasıl göründüğünü öğrenmek önemlidir. Sorunun farkına varmak, daha iyi hissetmenin ve hayatınızı yeniden yoluna koymanın ilk adımıdır.
Genetik etkenlerin Bipolar Bozukluk gelişiminde yaklaşık %60-80 oranında etkisinin olabileceği bulgulanmıştır.
Bipolar bozukluk, çevresel etkenlerin hastalığın ortaya çıkışını ve ilerlemesini etkileyebildiği bir psikiyatrik bozukluktur. Hastalığa yatkınlığı arttıran genetik etkenlerin olmadığı durumlarda bile, bazı olumsuz yaşam alışkanlıkları, alkol ve madde kullanımı, dışarıdan alınan bazı ilaçlar ve psikososyal etkenler hastalığın gelişmesinde ya da kötüleşmesinde önemli bir rol oynayabilir.
Bipolar bozukluk aynı zamanda enerji seviyesini, muhakeme yeteneğini, hafızayı, konsantrasyonu, iştahı, uyku düzenini, cinsel dürtüleri ve benlik saygısını da etkileyebilir. Ayrıca, bipolar bozukluk anksiyete, madde kötüye kullanımı, diyabet, kalp hastalığı, migren ve yüksek tansiyon gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.
Hastalığın genellikle depresyon şeklinde başladığı düşünülmektedir (%50-%85). Bir dönemden sonra, bir yıl içinde nüks ihtimali %50’ye, dört yıl içinde %70’e ve beş yıl içinde %90’lara kadar çıkabilir. Depresif dönemler genellikle sinsi belirtilerle başlar, ancak manik dönemler ani bir şekilde ortaya çıkar. Depresif dönemlerin ortalama süresi 3-5 ay, manik dönemlerin ortalama süresi 2 ay ve karma dönemlerin ortalama süresi 5-12 ay arasındadır. Bu süreler kişiden kişiye değişebilir ve yayınlarda farklılıklar bulunabilir.
Bipolar bozuklukta dört ruh hali bölümü vardır: Mani, Hipomani, Depresyon ve Karma Dönem. Her epizodun kendine özgü bir dizi semptomu vardır.
Mani Belirtileri
Bipolar bozukluğun mani döneminde, yüksek enerji, yaratıcılık ve öfori duyguları yaşamak yaygındır. Bir manik dönem yaşadığınızda, hızlı ve akıcı bir şekilde konuşabilir, çok az uyuyabilir ve hiperaktif olabilirsiniz. Kendinizi yenilmez veya kaderinizde önemli biri olacakmış gibi hissedebilirsiniz.
Ancak, mani başlangıçta iyi hissettirse de kontrolden çıkma eğilimi gösterebilir. Manik dönem sırasında umursamaz bir davranış sergileyebilirsiniz; birikimlerinizle kumar oynamak, uygunsuz cinsel ilişkilerde bulunmak veya mantıksız iş yatırımları yapmak gibi davranışlara yönelebilirsiniz.
Ayrıca, öfkeli ve saldırgan olma eğilimi gösterebilirsiniz; tartışmalara yol açabilir, başkalarının planlarınıza uymadığı durumlarda saldırganlık gösterebilir ve davranışınızı eleştiren herkesi suçlayabilirsiniz. Bazı insanlar, sanrılar veya sesler duyma gibi psikotik semptomlar yaşayabilirler.
Bipolar bozukluğun manik döneminde aşağıdaki belirtiler yaygın olarak görülebilir:
- Alışılmadık derecede “keyifli” ve iyimser hissetmek veya aşırı sinirli olmak.
- Kişinin yetenekleri veya güçleri hakkında gerçekçi olmayan, gösterişli inançlar.
- Çok az uykuyla birlikte son derece enerjik hissetmek.
- Hızlı konuşma hızıyla diğerlerinin takip etmesi zor olabilir.
- Yarışan düşünceler; bir fikirden diğerine hızla atlamak.
- Dikkatin dağılması ve konsantrasyon sorunları yaşamak.
- Bozulmuş muhakeme ve dürtüsellik.
- Sonuçlarını düşünmeden pervasız hareketlerde bulunmak.
- Sanrılar ve halüsinasyonlar (ağır vakalarda).
Bu belirtiler, manik dönemin yoğunluğuna bağlı olarak değişebilir ve her bireyde farklılık gösterebilir. Özellikle sanrılar ve halüsinasyonlar daha ağır vakalarda ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, bipolar bozukluğun tanı kriterlerini yansıtır ve profesyonel bir değerlendirme ile doğrulanması önemlidir.
Hipomani Belirtileri
Hipomani, daha az şiddetli bir mani durumudur. Hipomanik bir dönemde, öforik, enerjik ve üretken hissedersiniz, ancak gerçeklikle bağınızı kaybetmeden günlük yaşamınıza devam edebilirsiniz. Başkalarına, olağanüstü derecede iyi bir ruh halinde olduğunuz izlenimini verebilirsiniz. Ancak hipomani, kötü kararlarla ilişkilerinize, kariyerinize ve itibarınıza zarar verebilen sonuçlara yol açabilir. Ayrıca, hipomani genellikle tam bir mani atağına yükselir veya majör depresif bir dönemle devam eder.
Bipolar Depresyon Belirtileri
Geçmişte bipolar depresyon normal depresyonla aynı şekilde ele alınıyordu ancak giderek artan sayıda araştırma, özellikle tedavi yaklaşımları konusunda, ikisi arasında önemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır.
Bipolar depresyonu olan birçok kişiye antidepresanlar yardımcı olmaz. Aslında, antidepresanların bipolar bozukluğu kötüleştirme, mani veya hipomani ataklarını tetikleme, hızlı ruh hali döngüleri oluşturma veya diğer ruh dengeleyici ilaçlarla etkileşime girme riski taşıdığı bilinmektedir.
Benzerliklere rağmen, bipolar depresyonda bazı belirtiler normal depresyona kıyasla daha yaygın olabilir. Örneğin, sinirlilik, suçluluk duyguları, öngörülemeyen ruh hali değişimleri ve huzursuzluk gibi belirtiler bipolar depresyonda daha sık görülebilir. Ayrıca, bipolar depresyonda yavaş hareket etme, yavaş konuşma, aşırı uyuma ve kilo alma eğilimi de sıkça gözlenebilir. Ek olarak, psikotik depresyon olarak bilinen, gerçeklikle bağlantınızı kaybettiğiniz bir durumu geliştirme ve işlevsellikte ciddi zorluklar yaşama olasılığınız bipolar depresyonda daha yüksek olabilir.
Bipolar depresyonun yaygın semptomları şunları içerir:
- Umutsuz, üzgün veya boş hissetme
- Sinirlilik
- Zevk alamama
- Yorgunluk veya enerji kaybı
- Fiziksel ve zihinsel durgunluk
- İştah veya kilo değişiklikleri
- Uyku sorunları
- Konsantrasyon ve hafıza sorunları
- Değersizlik veya suçluluk duyguları
- Ölüm veya intihar düşünceleri
Bipolar depresyon belirtileri, bireyden bireye farklılık gösterebilir ve semptomların şiddeti değişebilir. Bu semptomlar, bipolar depresyonun tanı kriterlerini yansıtır ve profesyonel bir değerlendirme ile doğrulanması önemlidir. Ölüm veya intihar düşünceleri varsa, acilen bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak önemlidir.
Karma Dönem belirtileri
Bipolar bozuklukta karma dönem, manik ve depresif belirtilerin aynı anda veya hızla birbirini takip ettiği bir durumu ifade eder. Karma dönem, bipolar bozukluğun bir alt tipidir ve mani, hipomani ve depresyon belirtilerinin bir arada bulunur.
Karma dönemdeki kişiler hem manik/hipomani belirtilerini yaşarlar (örneğin, yüksek enerji, hiperaktivite, abartılı iyimserlik), hem de depresyon belirtilerini deneyimlerler (örneğin, umutsuzluk, üzüntü, düşük enerji). Kişinin ruh hali ve enerjisi hızla değişebilir, dolayısıyla kişi bir anda coşkulu ve hareketli olabilirken bir süre sonra hüzünlü ve enerjisiz hale gelebilir.
Karma dönem, bipolar bozukluğun diğer episodlarından farklıdır, çünkü hem mani/hipomani hem de depresyon belirtilerinin bir arada bulunmasıyla karakterizedir. Bu durum, kişinin duygusal denge ve işlevsellik üzerinde olumsuz bir etkisi olabilir ve tedavi gerektirebilir. Karma dönemdeki kişiler intihar riski taşıyabilir, bu nedenle profesyonel yardım almak önemlidir.
Bipolar Bozukluk türleri
Semptomlar kişiden kişiye çok değişebildiğinden, bipolar bozukluk genellikle mani ve depresyon örüntüsü ile tanımlanan farklı türlere ayrılır.
Bipolar I Bozukluğu
Bipolar I bozukluğunda en az bir manik bölüm yaşanır. Manik bölüm, aşırı yükselmiş, hiperaktif ve aşırı enerjik bir ruh haliyle karakterizedir. Kişi manik bölümdeyken düşük bir ihtiyaç duygusu, azalmış uyku ihtiyacı, hızlı konuşma, amaçsız faaliyetlerde artış, hızlı düşünceler ve düşünceler arasında bağlantısızlık gibi belirtiler gösterebilir.
Bipolar I bozukluğunda ayrıca major depresif bölümler de yaşanabilir. Major depresif bölümde ise yoğun bir düşüş, umutsuzluk, enerji kaybı, uyku problemleri, iştah değişiklikleri, konsantrasyon güçlüğü, intihar düşünceleri gibi belirtiler görülebilir.
Bipolar I bozukluğu olan kişiler genellikle manik bölümler ve depresif bölümler arasında dalgalanmalar yaşarlar. Bu dönemler arasındaki geçişler, kişinin yaşam kalitesi ve işlevselliği üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Profesyonel yardım ve uygun tedavi, bu dalgalanmaların yönetilmesine ve kişinin daha sağlıklı bir dengeye ulaşmasına yardımcı olabilir.
Bipolar II Bozukluğu (hipomani ve depresyon)
Bipolar 2 bozukluğunda, en az bir hipomanik bölüm ve en az bir major depresif bölüm yaşanır. Hipomanik bölüm, manik bölüme benzer belirtiler gösterir, ancak daha hafif düzeydedir. Kişi hipomanik bölümde enerjik, hiperaktif, yaratıcı ve hedefe yönelik olabilir. Bununla birlikte, hipomanik bölümdeki belirtiler kişinin işlevselliğini ciddi şekilde etkilemez ve psikotik özellikler içermez.
Major depresif bölümde ise yoğun bir düşüş, umutsuzluk, enerji kaybı, uyku problemleri, iştah değişiklikleri, konsantrasyon güçlüğü, intihar düşünceleri gibi belirtiler görülür. Bu depresif bölüm bipolar 2 bozuklukta daha belirgin ve daha uzun süreli olabilir.
Bipolar 2 bozuklukta kişi genellikle hipomanik bölümler ve major depresif bölümler arasında dalgalanmalar yaşar. Hipomanik bölümler daha sık görülürken, manik bölümler tipik olarak yaşanmaz. Bu dalgalanmalar, kişinin yaşam kalitesi ve işlevselliği üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Doğru tanı ve uygun tedavi, bu dönemlerin yönetilmesine ve kişinin daha sağlıklı bir dengeye ulaşmasına yardımcı olabilir.
Bipolar 1 bozukluk ve bipolar 2 bozukluk arasındaki temel fark; yaşanan manik bölümlerin şiddeti ve süresidir.
Bipolar 1 Bozukluk
Bipolar 1 bozukluk, en az bir manik dönemin yaşanmasıyla karakterizedir. Manik dönem, aşırı yükselmiş, hiperaktif ve aşırı enerjik bir ruh haliyle kendini gösterir. Kişi manik dönemdeyken azalmış uyku ihtiyacı, hedefsiz faaliyetlerde artış, hızlanmış konuşma, hızlı düşünceler ve düşünceler arasında bağlantısızlık gibi belirtiler sergileyebilir. Manik dönemler genellikle ciddi işlevsellik bozukluğuna ve bazen hastanede tedavi gerektirebilecek durumlara yol açabilir.
Bipolar 2 Bozukluk
Bipolar 2 bozukluk ise en az bir hipomanik dönem ve en az bir major depresif dönemle karakterizedir. Hipomanik dönem, manik döneme benzer belirtiler gösterir, ancak daha hafif düzeydedir. Kişi hipomanik dönemde enerjik, hiperaktif, yaratıcı ve hedefe yönelik olabilir. Major depresif dönemde ise yoğun bir düşüş, umutsuzluk, enerji kaybı, uyku problemleri, iştah değişiklikleri, konsantrasyon güçlüğü, intihar düşünceleri gibi belirtiler görülür. Bipolar 2 bozuklukta manik bölümler nadiren veya hiç yaşanmazken, hipomanik bölümler daha sık görülür.
Her iki bozukluk da önemli sağlık sorunlarına yol açabilir ve uygun tedavi ve destek önemlidir. Doğru tanı, uygun tedavi planı ve düzenli takip, bu bozuklukların yönetilmesine ve kişinin yaşam kalitesini iyileştirmesine yardımcı olabilir.
Bipolar 1 bozukluk genellikle daha yoğun tedavi gerektirebilir ve hastalar genellikle bazı antipsikotik ilaçlar kullanabilir. Bipolar 2 bozukluk ise genellikle antidepresanlar ve duygudurum dengeleyici ilaçlar kullanılarak tedavi edilebilir.
Özet olarak, bipolar 1 bozuklukta en az bir manik bölüm yaşanırken, bipolar 2 bozuklukta en az bir hipomanik bölüm ve bir major depresif bölüm yaşanır. Manik bölümlerin şiddeti ve süresi, bu iki bozukluğu ayıran önemli bir farktır.
Siklotimi (hipomani ve hafif depresyon)
Siklotimi, döngüsel ruh hali değişimlerinden oluşan daha hafif bir bipolar bozukluk türüdür. Semptomlar tamamen gelişmiş mani veya depresyondan daha az şiddetlidir.
Siklotimi, bipolar 1 veya bipolar 2 bozukluk kadar şiddetli manik veya depresif bölümleri içermez, ancak daha hafif düzeyde hipomanik ve depresif dönemlerin tekrarlayıcı olmasıyla karakterizedir.
Siklotimi belirtileri genellikle daha hafif düzeydedir ve kişinin işlevselliğini ciddi şekilde etkilemeyebilir. Ancak, tekrarlayıcı hipomanik ve depresif dönemler yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve kişinin günlük yaşam aktivitelerini zorlaştırabilir. Siklotimi tanısı koymak için belirtilerin en az 2 yıl boyunca sürekli olarak devam etmesi gerekmektedir. Bu süre boyunca belirtiler kesintisiz olarak ortaya çıkmalı ve birkaç ay boyunca normale dönmemelidir.
Belirtilmemiş veya diğer türler
Başka bir kategoriye uymayan semptomlar yaşarsanız veya bunlar madde bağımlılığı gibi başka bir tıbbi durumdan kaynaklanırsa, doktorunuz tanımlanmamış bipolar bozukluk teşhisi koyabilir.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Kaynaklar
Fagiolini A , Coluccia A, Maina G, Forgione RN, Goracci A, Cuomo A. Diagnosis, Epidemiology and Management of Mixed States in Bipolar Disorder. CNS Drugs. 2015;29(9):725-40.
Maj M, Akiskal HS, Lopez-Ibor JJ, Sartorius N. Bipolar Disorders. West Sussex, UK, Wiley, 2002.
Patel NC, DelBello MP, Keck PE, Strakowski SM. Pheneomenology associated with age at onset in patients with bipolar disorder at their first psychiatric hospitalization. Bipolar Disord 2006; 8: 91-4.
Stringaris A, Youngstrom E. Unpacking the differences in US/UK rates of clinical diagnoses of early-onset bipolar disorder. Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2014 Jun;53(6):609-11.
Sayın A, Aslan S. Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Turk Psikiyatri Derg. 2005; 16:276-83.
Güleç C, Köroğlu E. Psikiyatri Temel Kitabı. 2. Baskı, Hekimler Yayın Birliği, Ankara: Medico Graphics Matbaası, 2007.
Suominen K, Mantere O, Valtonen H, Arvilommi P, Leppamaki S, Paunio T, Isometsa E. Early age onset of bipolar disordder is associated with more severe clinical features but delayed treatment seeking. Bipolar Disord 2007; 9: 698-705. 54.
Mandelli L, Souery D, Bartova L, Kasper S, Montgomery S, Zohar J, et al..Bipolar II disorder as a risk factor for postpartum depression.J Affect Disord 2016; 204:54-8.
van der Voort TY, Seldenrijk A, van Meijel B, Goossens PJ, Beekman AT, Penninx BW, Kupka RW. Functional versus syndromal recovery in patients with major depressive disorder and bipolar disorderJ Clin Psychiatry 2015;76(6):e809-14. 56.
Schaffer A, Isometsä ET, Tondo L, Moreno DH, Sinyor M, Kessing LV, Turecki G, et al. Epidemiology, neurobiology and pharmacological interventions related to suicide deaths and suicide attempts in bipolar disorder. Aust N Z J Psychiatry 2015;49:785- 802.
Mandelli L, Souery D, Bartova L, Kasper S, Montgomery S, Zohar J, et al..Bipolar II disorder as a risk factor for postpartum depression.J Affect Disord 2016; 204:54-8.
van der Voort ve ark. (2015) yaptığı bir çalışmaya göre hastaların yalnızca %24’ü tam iyileşme gösterebilmektedir (55).
van der Voort TY, Seldenrijk A, van Meijel B, Goossens PJ, Beekman AT, Penninx BW, Kupka RW. Functional versus syndromal recovery in patients with major depressive disorder and bipolar disorderJ Clin Psychiatry 2015;76(6):e809-14
DevamıBorderline Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri
Borderline Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri DSM-5
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Amerikan Psikiyatri Birliği (APA, 2013) DSM-5’de Borderline Kişilik Bozukluğunu şöyle tanımlanmıştır:
Aşağıdakilerden beşi (ya da daha çoğu) ile belirli, erken erişkinlikte başlayan ve değişik bağlamlarda ortaya çıkan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüsellik ile giden yaygın bir örüntü:
1. Gerçek ya da imgesel bir ayrılıp gidilmeden (terk edilmeden) kaçınmak için çılgınca çaba gösterme.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişiler terk edilmekten, yalnız kalmaktan korkarlar. İhmal edildiklerini düşündüklerinde yoğun bir öfke hissederler.
Sevdikleri kişinin hafta sonu başkalarıyla plan yapması bile bu korkularını tetikleyebilir. Bu durumu engellemek için tartışma çıkarabilir, ağlayabilir, yalvarabilir ya da kendilerinden tamamen uzaklaştırabilirler.
2. Gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları arasında gelip giden, tutarsız ve gergin kişilerarası ilişkiler örüntüsü.
BKB olan kişiler, arkadaşları, aile üyeleri ve romantik partnerleriyle kaotik ve istikrarsız bir ilişki sürdürürler. İlişki içinde oldukları kişiyi idealize etmekten hızla değersizleştirmeye geçiş yapabilirler. Göklere çıkardıkları gibi yerin dibine de sokabilirler. Sonra bundan pişman olup yine aynı döngüye girebilirler. Görüşleri aniden değiştiği için sağlıklı ilişki sürdüremezler. İlişki içinde oldukları kişi hakkındaki görüşleri ya siyahtır ya da beyaz. Ortası yoktur.
3. Kimlik karmaşası: Belirgin ve sürekli, tutarsız bir benlik algısı ya da kendilik duyumu.
BKB olan kişilerin, hayattan ne istediği ve kendi hakkındaki düşünceleri net değildir. Belirsiz bir benlik imajları vardır. Kararsızdırlar. Bazen kendileri hakkında iyi, bazense kötü hissederler. Bu nedenle iş, arkadaş ortamı, romantik partner, hedef ve değerleri sık değiştirirler.
4. Kendine kötülüğü dokunabilecek en az iki alanda dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araba kullanma, tıkanırcasına yeme).
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişilerin dürtüsel ve kendine zarar verici davranışları olabilir. Özellikle üzgün hissettiklerinde ödeyemeyecekleri bir parayı harcayabilir, aşırı yemek yiyebilir, hırsızlık yapabilir, dikkatsizce araba kullanabilir, güvensiz seks yapabilir, madde veya alkolü aşırı kullanabilir.
5. Yenileyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmaları ya da kendine kıyım davranışları.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişilerde intihar ve kendine kasıtlı zarar verme davranışları yaygındır. Bu davranışları ilişkide oldukları kişileri tehdit etmek ya da intihar düşünceleri olduğu için gösterebilirler. Genellikle sevilen kişi tarafından reddedilme, terk edilme veya hayal kırıklığına uğramış olma ile tetiklenir.
6. Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı olarak duygulanımda tutarsızlık (örn. yoğun dönemsel disfori, kolay kızma ya da genellikle birkaç saat, ancak seyrek olarak birkaç günden daha uzun süren bunaltı).
Tutarsız duygular ve ruh halleri BKB olan kişilerde oldukça yaygındır. Mutlu hissederken bir anda umutsuzluğa kapılabilirler. Bu hisler oldukça yoğundur ama hızlı bir şekilde geçer.
7. Süreğen bir boşluk duygusu
BKB’si olan birçok kişi “boş”, üzgün ve hayattan tatmin olamamış hisseder.
8. Uygunsuz, yoğun bir öfke ya da öfkesini denetlemekte güçlük çekme (örn. sık sık kızgınlık gösterme, sürekli öfkeli olma, sık sık kavgaya karışma).
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişiler yoğun öfke hisleriyle başa çıkmakta zorluk yaşar ve bu öfkeyi dışa ya da içe yöneltirler. Sonrasında da utanç ve suçluluk duygusu gelir.
9. Zorlanmayla ilintili, gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişiler, diğerleri hakkında şüpheli düşüncelere kapılırlar. Stres altındayken gerçekle bağlantılarını koparıp kendilerini boşlukta ve bedenlerinim dışındaymış gibi hissedebilirler. Dissosiyatif dönemler, paranoid düşünceler, terk edilme korkusu ile tetiklenebilir. Bu semptomlar geçicidir ve ayrı bir bozukluk olarak değerlendirilecek kadar şiddetli değildir.
Bu semptomların şiddeti, sıklığı ve süresi kişiye göre farklılık göstermektedir.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
“Borderline Annenin Çocuğu Olmak” bölümü için Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Podcast Serisinin üçüncü bölümünü aşağıdaki bağlantıya tıklayarak dinleyebilirsiniz.
Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Spotify Podcast
Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Apple Podcast
Seans Odası Sakinleri (S.O.S.) Youtube
Borderline Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri DSM-5
KAYNAKLAR
Borderline Personality Disorders and DSM-5
DevamıBorderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu olan kişiler:
Yoğun ruh hali değişimleri ve kendilerini nasıl gördükleri konusunda belirsizlik yaşarlar.
Başkalarına karşı duyguları hızla değişebilir ve aşırı yakınlıktan tamamen uzaklaşmaya dönüşebilir. Bu değişen duygular, istikrarsız ilişkilere ve duygusal acılara yol açabilir.
Olayları tamamen iyi ya da kötü olarak iki ayrı uçta görme eğilimleri vardır.
İlgi alanları ve değerleri hızla değişebilir.
Düşüncesizce hareket edebilirler.
Yoğun bir terk edilme korkusu yaşarlar.
Terk edilmekten korktukları için, ilişkiyi kendileri bitirebilir ya da bitmemesi için aşırı çaba gösterebilirler.
Duygularını, özellikle de öfkelerini kontrol etmekte zorlanırlar. Bu yüzden de ilişkilerini sağlıklı biçimde sürdüremezler.
Hızlı bir şekilde ilişkiye başlayıp aynı hızla bu ilişkiyi bitirebilirler.
Sosyal ve aile ilişkilerinde de yoğun ve istikrarsız bir ilişki modeli sürdürürler.
Güvenli olmayan seks, madde bağımlılığı, dikkatsiz araba kullanımı, aşırı yemek yeme, limitsizce para harcama gibi tehlikeli ve dürtüsel davranışlar gösterebilirler.
Tekrarlı olarak intihara teşebbüs davranışları veya tehditler gösterebilirler.
Birkaç saatten birkaç güne kadar süren aralıklarla yoğun ve oldukça değişken ruh halleri gösterebilirler.
Yoğun bir boşluk duygusu hissedebilirler.
Kendi bedenini ve davranışlarını dışarıdan izledikleri bir ayrışma hissi yaşayabilirler. (Kendinden kopma gibi.)
Semptomların şiddeti, sıklığı ve süresi kişiye ve hastalığına bağlı olarak değişebilir.
Bu davranışlar, çoğunlukla ruh halinin veya enerjinin yükseldiği zamanlarda ortaya çıkıyorsa, Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğunun değil Duygudurum Bozukluğunun belirtileri olabilir.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu ne kadar yaygındır?
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğunun toplumda görülme sıklığı yaklaşık %5.9’dur ve klinik uygulamada karşılaşılan en yaygın kişilik bozuklukları arasında yer almaktadır (Grant ve ark.,2008).
Birçok araştırmada, Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu hastalarının %75’inin 35-40 yaşına kadar normal işleyişe yaklaştığı, %90’nın da 50 yaşına kadar iyileştiği görülmüştür.
Risk faktörleri – Nedenleri
Borderline kişilik bozukluğunun gelişmesindeki etkenler:
Biyolojik nedenler
Birinci dereceden akrabalarda psikiyatrik bozuklukların bulunması (kaygı bozuklukları, depresyon ve intihar eğilimleri)
Çocukluk döneminde cinsel, fiziksel, duygusal istismar ve ihmal
Çocukluk döneminde terk edilme gibi travmatik yaşantıların bulunması
Yanlış ebeveyn tutumları ve bakım verenlerin yeterli desteği sağlayamaması
Aile İçi şiddet
Borderline Kişilik Bozukluğu ile eştanı alan diğer bozukluklar:
Depresyon
Duygudurum bozuklukları
Anksiyete bozuklukları
Alkol ve Madde kullanım bozukluğu
Yeme bozuklukları
Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Bipolar bozukluk
Somatoform bozukluklar
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu başarılı bir şekilde tedavi edildiğinde, diğer bozukluklar da genellikle iyileşir. Ancak tersi her zaman doğru değildir. Örneğin, depresyon semptomlarını başarılı bir şekilde tedavi edebilir ve yine de Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu ile mücadele edebilirsiniz.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri DSM-5
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu ile ilgili çok çeşitli tanımlamalar olmasıyla birlikte Amerikan Psikiyatri Birliği (APA, 2013) DSM 5’de Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğunu şöyle tanımlanmıştır. Aşağıdakilerden beşi (ya da daha çoğu) ile belirli, erken erişkinlikte başlayan ve değişik bağlamlarda ortaya çıkan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüsellik ile giden yaygın bir örüntü:
- Gerçek ya da imgesel bir ayrılıp gidilmeden (terk edilmeden) kaçınmak için çılgınca çaba gösterme.
- Gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları arasında gelip giden, tutarsız ve gergin kişilerarası ilişkiler örüntüsü.
- Kimlik karmaşası: Belirgin ve sürekli, tutarsız bir benlik algısı ya da kendilik duyumu.
- Kendine kötülüğü dokunabilecek en az iki alanda dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araba kullanma, tıkanırcasına yeme).
- Yenileyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmaları ya da kendine kıyım davranışları.
- Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı olarak duygulanımda tutarsızlık (örn. yoğun dönemsel disfori, kolay kızma ya da genellikle birkaç saat, ancak seyrek olarak birkaç günden daha uzun süren bunaltı).
- Süreğen bir boşluk duygusu.
- Uygunsuz, yoğun bir öfke ya da öfkesini denetlemekte güçlük çekme (örn. sık sık kızgınlık gösterme, sürekli öfkeli olma, sık sık kavgaya karışma).
- Zorlanmayla ilintili, gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri
Borderline Kişilik Bozukluğunun belirti ve semptomları genellikle ergenlik yıllarınının sonlarında veya erken yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. Rahatsız edici bir olay, stresli bir deneyim, semptomları tetikleyebilir veya daha da kötüleştirebilir.
Semptomlar genellikle zamanla azalır veya tamamen kaybolur. Doğru tedavi ile Borderline Kişilik Bozukluğu olan birçok kişi semptomlarını yönetmeyi ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi öğrenebilir.
Tedavi
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu tedavisinde, Diyalektik Davranış Terapisi, Aktarım Odaklı Psikodinamik Psikoterapi, Şema Terapi, Kognitif Analitik Terapi kullanılabilir.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
KAYNAKLAR
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9762-borderline-personality-disorder-bpd
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/borderline-personality-disorder
Biskin, R. S., & Paris, J. (2012). Diagnosing borderline personality disorder. Cmaj, 184(16), 1789-1794.
Grant, B. F., Chou, S. P., Goldstein, R. B., Huang, B., Stinson, F. S., Saha, T. D., … & Ruan, W. J. (2008). Prevalence, correlates, disability, and comorbidity of DSM-IV borderline personality disorder: results from the Wave 2 National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. Journal of clinical psychiatry, 69(4), 533.
Ateşçi, F. Ç., Kuloğlu, M., Tezcan, E., & Yıldız, M. (2002). İntihar girişimi olan bireylerde birinci ve ikinci eksen tanıları. Klinik Psikiyatri, 5(1), 22-7.
DevamıDepresyon ve Yaratıcılık Arasında Bir Bağlantı Var mı
Depresyon ile Yaratıcılık arasındaki bağlantı sadece bir mit olabilir mi?
Yaratıcılık ve psikopatoloji arasındaki ilişki antik dönemden beri sorgulanmaktadır.
Aristoteles: “Neden Felsefe, Şiir veya sanatta öne çıkan tüm insanlar melankolik?”
Peki depresyonun yaratıcılığa ya da yaratıcılığın depresyona neden olduğuna dair gerçek bir kanıt var mı?
Yaratıcı insanlar doğuştan mı depresif?
“Depresyondan müzdarip olan herkes yaratıcı değildir.”
Yaratıcı olarak başarılı olan pek çok insan depresyonda değildir, ancak odalarında uyuyan çocukların yanına süt ve kurabiye bırakıp içeriye gaz girmeyeceğinden emin olduktan sonra mutafa giden ve uyku ilaçlarını içip kafasını fırının içine sokarak intihar eden Sylvia Plath ile aynı ilgiyi görmeleri pek mümkün değildir.
“Yaratıcı insanlar depresyona daha yatkın olabilir.”
“Yaratıcılık canlılığın, yaşam enerjisinin, kişinin var oluşundaki parçaların bütünleşmesinin bir ifadesidir.” (Winnicott)
“Delilik, özgür bir kafanın yiğitçe çıkışları, yüce ve görülmedik bir erdemin ortaya attıklarıyla çok yakın kapı komşusudur” (M. de Montaigne).
Depresyona neden olan şeyin yaratıcılığın kendisi olmadığını gösteren araştırmalar var. Ancak depresyona neden olan belirtilerin yaratıcılığa da neden olabilme ihtimali var.
Yaratıcı olmak; yeni ve ilginç çözümler bulmak için çok düşünmemiz gerekiyor. Zihnimizdeki her şeyin üzerinden tekrar tekrar gitmek ‘ruminasyon‘ olarak adlandırılır. Ve ruminasyon, olumsuz düşüncelerimizi içerdiğinde veya acımasız bir özeleştiri yaptığımızda depresyona yol açabiliyor.
Yani bir düşünür olmak, kişinin yaratıcılığa daha yatkın olduğu anlamına gelen şey, aynı zamanda kişiyi depresyona daha yatkın hale getiren şey olabilir.
Depresyon yaratıcılığa sebep olur mu?
İyi bir sanat yaratmak için depresif olmak gerekli midir?
Ve araştırmacı Kay Jamison, depresyonun ardından gelen bu enerji patlamasının depresyonun kendisi değil, yaratıcı çıktılara neden olabileceğini buldu. Evet, depresyon ve yaratıcılık birbirine bağlı ama biri diğerine neden olmuyor.
Depresyondaysanız yaratıcılık size iyi gelir mi?
Kurt Vonnegut: “Yazarlar her gün akıl hastalıklarını tedavi ediyorlar”.
Yaratıcılık genellikle bir şeyler yapmayı içerir. Örgü örmek, müzik yapmak ve dijital tasarım yapmak gibi etkinlikler, dikkatimizi düşüncelerimizden uzaklaştırarak ruminasyonu durdurmaya yardımcı olabilir.
“Yaklaşık 700 üniversite öğrencisinin katıldığı bir araştırmada, öğrencilerin yaratıcı bir etkinlik uyguladıkları günlerde daha iyi bir ruh hali içerisinde oldukları bulundu.”
Depresyonunuza yardımcı olmak için yaratıcılığı nasıl kullanabilirsiniz?
Yaz. Birçok insan günlük yazmanın ruh halini stabil tuttuğunu düşünür. Eğer kendin hakkında yazmak hoşuna gitmiyorsa kendini bir karaktere dönüştürerek de yazabilirsin.
Kötü sanat yap. Yapabileceğiniz en kötü resmi veya çizimi yapma niyetiyle oturun (daha sonra kimsenin görmesine gerek yok) ve gerçekten bunun için kendinizi bırakın. Sadece bazı duyguların açığa çıkmasını sağlamazsınız. Aynı zamanda mükemmel hissetme ihtiyacınızı ortadan kaldırabilirsiniz. Bu da özgüveninizi artırmaya yardımcı olur.
Kimse izlemeden dans edin. Egzersizin ruh halinizi yükselttiği gösterilmiştir ve ayrıca bir anlık yaratıcılığa sahip olacaksınız. İnanmıyor musun? Perdeleri kapat, oturma odasında en az 15 dakika en sevdiğin şarkılarla dans et.
Yeni bir şey dene. Yaratıcılığın sanatçı olmak anlamına gelmesi gerekmez. Bir uygulama ile şarkı yapmak, örgü örmeyi öğrenmek veya tarifsiz yemek pişirmek olabilir.
Depresyon ve yaratıcılık arasındaki bağlantıdan ne öğrenebiliriz?
Aristoteles zamanında ve sonrasında, melankoli ya da şimdi depresyon dediğimiz şey kötü bir şey olarak görülmüyordu. Dehanın ve yaratıcılığın bir hediyesi ve harikalığın gerekli bir elementi olarak görülüyordu.
Yine de bugün, depresyon (“melankoli” den çok daha az romantik bir kelime), insanların “acı çektiği” bir “hastalık” olarak görülüyor. Ve son gelişmelere rağmen, depresyon yaşayanlara karşı hala etiketleme var.
Klinik Psikolog Tuğçe Turanlar
Devamı